භාෂා ව්‍යවහාරය
විවිධ භාෂා ව්‍යවහාරය
* අපේ රටේ බොහෝ දෙනාගේ ප්‍රධානතම සන්නිවේදන මාධ්‍යය වන්නේ සිංහල භාෂාව වේ.
* එක් එක් ප්‍රදේශයට ආවේණික භූගෝලීය ලක්ෂණ, ජීවනෝපය, පරම්පාරික ගුණාංග හා සංස්කෘතික විවිධත්වය ආදිය මුල් කර ගෙන ව්‍යවහාරය අනුව එහි විවිධ වෙනස්කම් පවතී.
* සිංහල භාෂාවේ දක්නට ලැබෙන විවිධ භාෂා ව්‍යවහාරය ප්‍රාදේශීය, ග්‍රෝතික හා වෘත්තිය වශයෙන් හදුනා ගත හැකිය.
(1) ප්‍රදේශය අනුව
* උඩරට (නුවර), නුවර කලාවිය (රජරට), රැහුණ (දකුණ), දිගාමඩුල්ල (මොනරාගල), ආදි විවිධ ප්‍රදේශයන්හි එන ව්‍යවහාරය පොදු භාෂා ව්‍යවහාරයෙන් වෙනස් වන අතර ඇතැම් විට ප්‍රාදේශිය කීපයක සමාන ව්‍යවහාරය තිබෙන්නටත් එක් ප්‍රාදේශිය වුව ද වෙනස් ව්‍යවහාරය තිබෙන්නටත් පුළුවන.
* පහත දක්වා ඇත්තේ නුවර කලාවිය හා දකුණු පළාතේ ව්‍යවහාර කීපයකි. වරයන් තුල දක්වා ඇත්තේ ඒ සදහා පොදු ව්‍යවහාරයයි.
නුවර කලාවිය (රජරට)
- අප්පා - (පියා)
- ගොම්මන් ජාමෙ - (සවස් සමය)
- වැහි කේදිලි - (වැහි බිදු)
- සහේ - (විවාහය)
- ගුහාලය - (පැලේ මැස්සා)
- වාම් පතුල් - (සමින් සැදු පාවහන්)
- අත්තප්පා - (සීයා)
- ඔත්ත - (වන්දිය)
- දියදොස් - (පැණි කොමඩු)
දකුණු පළාත (රැහුණ)
- ඇහැකි - (පුළුවන්)
- මක්කටෙයි - (මොකට ද?)
- ඔයනවා - (ලෙලි ගහනවා)
- ඔහේ - (ඔබ)
- පැපොල් - (ගස් ලබු)
- හින්නි - (කුඩා)
- හිරයක් ගන්නවා - (ආවාහයක් කර ගන්නවා)
- දොඩනවා - (කතා කරනවා)
- වෑවර - (කුරැම්බා)
- හේරලි - (කොස්)
(2) ගෝත්‍රය අනුව
* අපේ රටේ ග්‍රෝතය අනුව වෙනස් වන ව්‍යවහාරය ලෙස වැදි ජනයාගේ හා ගාඩි ජනයාගේ භාෂා ව්‍යවහාරය සැළකිය හැකිය.
වැදි ජන ව්‍යවහාරය
* නැගෙනහිර , ඌව හා උතුර මැද යන පළාත්වල ඇතැම් ප්‍රාදේශියන්හි වාසය කරන වැදි ජනයා අපේ රටේ ආදි වාසික ජන කොටසයි.
- මොටෝ - (මොක ද?)
- හොටබරියා - (ඌරා)
- ගැටමන්දා - (කිඹුලා)
- මීමඤ්ඤා - (මී හරකා)
- කිරිගෙජ්ජ - (පොල්)
- වන්නි කුඩු - (කුරහන් පිටි)
- පැගිරි කොළ - (බුලත්)
- වන්නි කැට - (තලප)
- කෝන පොජ්ජ - (අවුරැද්ද)
- මංගච්චනවා - (යනවා)
(3) වෘත්තිය අනුව
* ශ්‍රී ලංකාවේ ගැමියන්ගේ ප්‍රධාන ජිවනෝපාය දෙකකි. එය ගොවිතැන හා ධීවර කර්මාන්තය වේ.
කමත් බස
* ගොවිතැන් කටයුතුවල දී කමතේ දී යොදා ගන්නා භාෂාව කමත් බසයි.
- බැත - (වී)
- මැඩුවන් - (පිදුරැ)
- අම්බරැවා - (හරකා)
- ගොන් කවිඩි - (මයිනා)
- ගොම් පස් - (ගොම)
- යතුර - (කුල්ල)
- යාල්ලීම - (කමතේ දී වී මැනීම)
- ලාභයි - (එකයි)
- පිංමාරි - (යල් කන්නය)
- මුම්මාරි - (මහ කන්නය)
- කටුපන - (වී මනින මල්ල)
ධීවර බස
- වාරකන් - (මුහුද සැර කාලය)
- ඉයත්තුව - (කාලගුණය)
- මාරියාව - (මුහුද රළ)
- ගගුලාව - (වැස්ස)
- වලාල - (රළ ඉහළ නැගීම)
- බඩ සුද්දෙ - (මෝරා)
- පාඩියා - (දැල්ලා)
- හරාව - (මුහුදේ සැර අඩු කාලය)
- ලෙල්ලම - (වැල්ලේ මාළු විකුණන තැන)
- ආලි මුහුද - (ඈත මුහුද)
