මිනිස් සිරුරේ පද්ධති 08
ස්වසන පද්ධතිය
ස්වසන පද්ධතිය, නාස් කුහරය, ස්වරාලය, ස්වරාල නාලය, ස්වරාල නාලිකා, පෙනහැලි ආදීවූ කොටස් කිහිපයකින් සමන්විතය. ස්වසන පද්ධතිය තුළට වායුගෝලීය වාතය ඇතුළු වන්නේ නාස් පුඩු වලිනි. මෙම වාතය නාස් කුහරය තුළ ඇති ශ්ලේෂ්මල සහ පක්ෂම මගින් ආශ්වාස වාතයේ ඇති දූවිලි හා බැක්ටීරියා නවත්වා ගන්නා අතර ආශ්වාස වාතය සිරුරේ උෂ්ණත්වයට පවත්වන්නේද නාස් කුහරය තුළදීය. ග්‍රසනිකාව ස්වසන මාර්ගයට හා අන්නස්‍රෝතයට සම්බන්ධ වන පොදු පෙදෙසකි. ග්‍රසනිකාවේ සිට අන්නස්‍රෝතයට ආහාර, ජලය යනාදිය ඇතුළු වනවිට අධෝග්‍රසනිකාව සහ ස්වරාලය අතර පිහිටා ඇති “අපිජිහ්විකාව” නම්වූ පටලයකින් ස්වසන මාර්ගය වැසේ. එවිට ආහාර, ජලය යනාදිය ස්වාස නාළය තුළට ඇතුළු වීම වළකී.
ස්වාසනාළය කාටිලේජීය මුදු වලින් සෑදී ඇති සෙන්ටි මීටර දොළහක් පමණ දිගැති නාලයකි. මෙම කාටිලේජීය මුදු අසම්පූර්ණව පවතී. එම නිසා ස්වනාලය ඇදෙන සුළුය. ස්වාස නාලය තුළද ශ්ලේෂ්මල හා පක්ෂම ඇත. ස්වාසනාළය කෙළවරේදී දෙකකට බෙදී ස්වාස නාලිකා දෙකක් සෑදී වම් හා දකුණු පෙනහැලි තුළට ඇතුළු වේ. පෙනහළු තුලදී ස්වාසනාලිකා තවදුරටත් බෙදී කුඩාවූ ශාඛා රැසක් සාදයි. මේවා “අනුශ්වාසනාලිකා” නමින් හදුන්වනු ලබයි. අනුස්වාසනාලිකා, ගර්ත නම් වූ වාතකෝෂ වලින් කෙළවර වේ. ස්වාසනාලයේදී වායු හුවමාරුව සිදුවන්නේ මෙම වාතකෝෂ තුළිනි. වායු හුවමාරුව කාර්යක්ෂම ලෙස සිදුවීම පිණීස ගර්තවල පහත සදහන් ලක්ෂණ දැකිය හැකිය.
- ගර්ත විශාල සංඛයාවක් තිබීම
- ගර්ත බිත්ති ඇතුළත තෙත්ව පිහිටීම
- ගර්ත බිත්ති වටා රුධිර කේෂනාලිකා රැසක් පිහිටීම
ගර්ත වලදී රුධිර කේෂනාලිකා තුළින් රුධිරට ඇතුළු වන ඔක්සිජන් වායුව පුප්ඵුශිය ශිරා මගින් හෘදය වෙත ගෙනයයි. රුධිර කේෂනාලිකාවලින් ගර්ත තුළට ඉවත්වන ජල වාෂ්ප සහ කාබන්ඩයොක්සයිඩ් වායුව ප්‍රශ්වාසයේදී වායුගෝලයට පිටවේ. දුම බීමෙන් වැළකී සිටීම ශ්වසන පද්ධතියේ මනා සෞක්‍ය පවත්වා ගැනීමට ඉවහල් වේ. එසේම මුඛ හා නාස් ආවරණ පැළදීමද ස්වසන පද්ධතියේ යහපත් සෞක්‍යට හේතුවේ.
සාමාන්‍ය වැඩිහිටි පුද්ගලයෙකුගේ ආශ්වාස ප්‍රාස්වාස කරන වාතයේ අඩංගු ද්‍රව්‍යන්ගේ තත්වය පහත දැක්වෙන පරිදි දැක්විය හැකිය.
ආශ්වාස වාතය
ඔක්සිජන් වායුව 20.23%
නයිට්‍රජන් වායුව 79.1%
කාබන් ඩයොක්සයිඩ් වායුව 0.04%
ආර්ගන් වායුව ආදිය 0.63%
ප්‍රස්වාස වාතය
ඔක්සිජන් වායුව 61.03%
නයිට්‍රජන් වායුව 78.4%
කාබන් ඩයොක්සයිඩ් වායුව 4.03%
ආර්ගන් වායුව ආදිය 1.17%
නයිට්‍රජන් වායුව
කිදිසු රසයක් නොමැති, වර්ණයක් නොමැති, පිරිසිදු වායු විශේෂයකි. මෙම වායුව දැවීමට හෝ ස්වසනය කිරීමට හෝ නොහැකිය. මෙය අප්‍රයෝජනවත් වායුවකි.
ඔක්සිජන් වායුව
වාතයේ අඩංගු වන වායූන් අතරින් ඉතාමත් වැදගත් වායුව වන්නේ ඔක්සිජන් වායුවයි. මෙම වායුවද ගදක් සුවදක් නොමැති, වර්ණයක් නොමැති, රසයක් රහිත වායු විශේෂයකි. ශ්වසනය සදහා අත්‍යවශම වායුව වන්නේ මෙම ඔක්සිජන් වායුවයි. මෙම වායුව තිබෙන තුරු ගින්නක් දැල්විය හැකිය. එය මෙම වායුවේ එක්තරා ප්‍රයෝජනයකි. මෙම වායුව නොමැති වූවා නම් මේ ලෝකයේ සත්වයන්, මිනිසුන් සුළු කාලයක් තුළදී මියයයි.
කාබන් ඩයොක්සයිඩ් වායුව
ඉතාමත් අඩු රසයක් සහ සුවදක් පවතින අතර වර්ණයක් නොමැත. සාමාන්‍ය වාතයට වඩා තරමක් බරින් යුක්තය. ගින්නක් ඇති වන ස්ථානයන්හි මේ වාතය දැකිය හැකි අතර ගල් අගුරු පිළිස්සීමෙන් ඉතාමත් දැඩි වශයෙන් මෙම වාතය පිටවේ. මෙම වාතය ආශ්වාස කිරීම හේතුවෙන් කලාන්ති ගතිය, හිසරදය වැනි පීඩිත ස්වාභාවයන් හට ගැනීම සිදුවේ. එසේම අප ලබා ගන්නා වාතයෙන් 50% ක් මෙම කාබන් ඩයොක්සයිඩ් වාතය අඩංගු වුවහොත් මරණයට පවා පත්විය හැකිය. සෑම සත්වයෙක්ම පරිසරයේ තිබෙන ඔක්සිජන් වාතය ලබාගෙන කාබන් ඩයොක්සයිඩ් වායුව පරිසරයට මුදා හරිනු ලබයි. නමුත් එයට හාත්පසින්ම වෙනස් වූ ක්‍රියාවක් ශාකයන් මගින් සිදු කරනු ලබයි. ශාකයන් කාබන් ඩයොක්සයිඩ් උරා ගනිමින් පරිසරයට ඔක්සිජන් වායුව ලබා දෙයි. හිරු ආලෝකය තිබෙන දිවා කාලයේදී පරිසරයට ඔක්සිජන් ලබා දෙන අතර රාත්‍රි කාලයේදී දිවා කාලයේදී උරාගත් කාබන් ඩයොක්සියිඩ් පිට කරනු ලබයි.
