දහඅට සන්නිය
පහතරට ප්‍රදේශයේ පවත්වන තොවිල් වර්ග හතරෙන් එකක් වන සන්නි යකුම, දහඅට සන්නිය වශයෙන් ප්‍රසිද්ධය. ඉතාම බලසම්පන්න ශාන්ති කර්මයක් ලෙස සැළකෙන මෙය ගමකට හෝ ප්‍රදේශයකට සෙත්පතා කරනු ලබන පොදු ශාන්ති කර්මයක් මෙන්ම කිසියම් රෝගී තැනැත්තෙකුට හෝ එවැනි පවුලක් අරභයා කරන ශාන්ති කර්මයක් වශයෙන් හැඳින්විය හැක.
මාතර ප්‍රදේශය තුළ සන්නි යකුම නටනු ලබන්නේ බයවීම, ඉදිමීම, බෙල්ලේ ඇවිලීම, සිහි මූර්ඡාව, අංශ ඉදිමීම, අංශභාග වැනි රෝග සඳහා වන අතර මෙම රෝග සන්නි යකා විසින් ඇති කරන සන්නි රෝග වශයෙන් හඳුන්වයි. වැලිගම සම්ප්‍රදායට අනුව සන්නි යකා විසින් ඇති කරනු ලබන ඇඟ සීතල වීම, අංශයක රුදාව, බිබිලි ගෙඩි හටගැනිම, නිතර උණ ගැනීම, අංශභාග කොරවීම, වලිප්පුව, මාන්දම, කෝල සන්නි, වායු පිත්, ගුල්ම වේලීම, උෂ්ණ, අඩස්සී ඔල්මාද වැනි රෝග පීඩා නැතිකිරීමට සන්නි යකුම නටනු ලබයි.
උත්පත්ති කථා පුවතසංස්කරණය
දහඅට සන්නි උපත මායාදුන්නේ රාජ්‍ය කාලයෙන් පසු සිදුවූ බවට මතයක් පැවතුනද එහි නිධාන කතාව ලෝක උත්පත්ති කථාව හා සම්බන්ධවේ. මෙහි උත්පත්ති ස්ථානය වශයෙන් හඳුන්වන්නේ ලිච්ඡවී රජ දරුවන් සිටි විශාලා මහනුවරයි. මෙම රජ පරපුරේ සංඛපාල නම් රජකු වූ අතර ඔහුගේ බිරිඳ අසුපාලි හෙවත් ආයුපාලි නම් විය. ඇගේ දාසිය හැඳින්වූයේ කාලි නමිනි. ආයුපාලි බිසව ගැබ්බරව සිටි කාලයක දිනක් ඇයට මී අඔ කෑමේ දොළක් ඇති විය. එදින සංඛපාල රජු යුද්ධය සඳහා අසල රටකට පිටත්ව ගොස්ය. බිසවගේ මී අඔ කෑමේ දොළ පිළිබඳව දැනගත් ප්‍රධාන ඇමති රජු නොමැති නිසා මී අඔ සපයා දෙන ලදී. බිසව මී අඔ කන අතර කාලි දාසියටද මී අඔ කෑමේ රිසියක් ඇති වුවද එය ඉටු නොවූ නිසා බිසව සමඟ කෝපව ඇයගෙන් පලිගැනීම සඳහා රජ වෙත ගොස් මහ ඇමති සහ රජ බිසව අතර අනියම් සම්බන්ධක් පවතින බවට බොරු කියා රජ පවුල භේද කළේය.
එයින් කෝපයට පත්ව රජ බිසවගේ ගැබ්බර බවද නොසකා ඇයට වදදී මරා දෙකකුලෙන් පුබ්බේරිය ගසක එල්ලා දෙපළු කරන ලෙස නියෝග කල අතර එය එසේම ඉටුවිය. කළ පින් ඇති දරුවාගේ බලයෙන් පලු දෙකට හාවී උපන් දරුවා මවගේ ලේ සම් නහර අනුභව කරමින් වැඩී රාජ මුළු සන්නි යක්‍ෂයා හෙවත් කෝල සන්නි යක්‍ෂයා නමින් ප්‍රසිද්ධ විය. කවදා හෝ තම මව මැරෑ පලිය පියාගෙන් ගැනීමට සිතූ මෙම කුමරා විෂ මුසු ගෙඩි කොළ එකතු කොට විෂ ගුලි 18ක් නිපදවූ අතර එය දුටු ශක්‍රයා විෂ දිය ඉස යකුන් 18දෙනකු මැවූ බවත් ඔවුන් දහඅට සන්නිය නමින් ප්‍රසිද්ධ විය. එම සන්නි 18 වන්නේ,
|
1. භූත සන්නිය |
7. ගෝල සන්නිය |
13. නාග සන්නිය |
මේ 18දෙනා එකතුව කුමරු වට කොට කෑම ඉල්ලා කරදර කරන්නට වූ අතර මෙය පිය රජුගෙන් පළිගැනීමට අවස්ථාවක් කරගත් කුමරු " මා ළඟ ආහාර නැත. විශාල මහනුවරට ගොස් සංඛපාල රජුගෙන් කෑම ඉල්ලා ගනුවයි " අණ කරන ලදී. මොවුන් විශාල මහනුවරට පැමිණ එහි කෙත්වතු භවභෝග විනාශ කරන්නට වීමත් සමඟ එහි ප්‍රථම දුර්භීක්‍ෂ ඇතිවිය. ආහාරපාන නැතිවීම නිසා රෝග භය පැතිරීම, මළ මිනි ගොඩවීම, මළ කුණු දුර්ගන්ධයට අමනුෂ්‍යයෝ එක්වීම යන ත්‍රිවිධ භය මෙනුර ඇතිවිය. රතන සූත්‍ර දේශනාවෙන් මෙම තුන්භය දුරු වූ බව ප්‍රසිද්ධය.
පූජා රටා විධි සංස්කරණය
සන්නි යකුන් වීදි මාලාව සන්නි යකුන් යාගය සඳහා ඉදිකරනු ලබන තොවිල් මඩුවයි. මෙය තොරණ හතරකින් සමන්විත වන අතර තුනක් යකුන් උදෙසාද අනෙක් සතර දේව තොරණ ද වේ. එය දේව සමාගම වෙනුවෙන් වෙන් වූ තොරණයි. මෙම ශාන්ති කර්මය රාත්‍රි 8.00 ට ආරම්භ වි දොල පිදේනි තටුවල විලක්කු තොරණවල පහන් දල්වා ප්‍රධාන යකැදුරා විසින් ආතුරයා තොවිල් මඩුවට කැන්දා ඒමත් සමඟ ම ත්‍රිවිධ රත්නයට නමස්කාර කොට ආශිර්වාද පතා ආතුරයාව පැදුරක වාඩි කරවනු ලබයිග දෙපයට මොල් ගසක්, පොල් ගෙඩියක් තබා මල් පහන් පුජා කර මඟුල් බෙර වයා ආශිවාද සඳහා සැන්දෑ සමයේ නටනු ලැබේ.
මෙහි දෙවෙනි අවස්ථාව වන්නේ යකුන්ට පිදේනි දීම වේ. එක් එක් යකාට පිදේනි කැප කරන විට වෙස් මුහුණු, ඇදුම් පැළඳුම් වලින් ඒ ඒ යකාට නියමිත වේශය ආරූඪ කරගෙන යකැදුරන් පැමිණ නියමිත යකාගේ භුමිකාව නිරූපණය කරමින් තම තමන්ගේ තොරතුරු හෙළිකරමින් ගුරුන්නාන්සේ සමඟ සංවාදයක යෙදී පිදේනි කැප කරගනිති. මෙම පිදේනි කැපකිරීමට නැටුමට සහභාගී වන සෑම යකැදුරෙක්ම උඩුකය වසන හැට්ටයක් වැනි ඇඳුමකින් සැරසේ. පිදේනි කැප ගැනීමට පැමිණෙන සියලු යක්කු බෙරකාර ගුරුන්නාන්සේ සමඟ සංවාදයක යෙදේ. මෙහිදී විහිළු තහළු, දෙපැත්ත කැපෙන කියුම්, වචන කනපිට පෙරළා කියුම් පමණක් නොව අසැබි වචන පවා භාවිතයට ගනු ලබන අතර අවසානයේ පිදේනි කැපගෙන ආතුරයාට සෙත්පතා යාමට පොරොන්දු කරවාගනී.
වෙස් තුනක් මවාගෙන පැමිණෙන සූනියම් යක්‍ෂණිය පළමුව රූමත් කාන්තාවක් ලෙසද, දෙවනුව බඩ දරු කාන්තාවක් ලෙසද, තෙවනුව දරුවකු වඩාගත් මවක වශයෙන් සභාවට තුන්වරක් පැමිණ බෙරකාර ගුරුන් සමඟ උසුළු විසුළු සංවාදයක පැටලෙයි.
තුන්වන අංගය වන්නේ පැදුරේ දෑපවිල්ල හා කන්නලව් කිරීමයි. මෙය ඉතා භයානක අවස්ථාවක් වන අතර ඊරි යකාගේ අවතාරය මෙම අවස්ථාවේ පැමිණේ. මෙහිදී පැදුරු උපතේ කවි කියමින් පිදේනි දුන් යකැදුරා පැදුරක් එලා එහි දිගාවේ. මන්ත්‍ර ජප කරමින් නිහඬව මැරුණාක්මෙන් පැදුරේ ඔහු දපා සිටින අතර වෙනත් යකැදුරකු පිදේනි තටු සුදානම් කරමින් ඔහුගේ ඇඟමත තබයි. පසුව ඊරි යකාගේ අවතාරය හූ හඬ හා විලාප නඟමින් පැමිණ පැදුරේ දපා ඇති " මළකුණ" වටා නටා නරඹන්නන් තුළ ත්‍රාසය ඇති කරමින් පැදුර පිටින් ඔතාගෙන මළකුණ රැගෙන වීදිය තුළට යයි. වීදියට අයත් නැටුමක් වන " මහ සමයම" ඉන්පසුව නටනු ලැබේ. මහ සොහොනා වෙනුවෙන් දෙකොන විලක්කු සමයමක් නටන අතර ඇතැම් සම්ප්‍රදායන්හි දරහැවේ දපන ලද යකැදුරා ඔසවාගෙන දිය කඩිත්ත අසලට, සොහොනක් හෝ තුන්මංහන්දියක් අසලට ගෙන ගොස් දොළ කැපකර යකැදුරා සමඟ නැවත පැමිණේ.
විවේකයකින් පසුව යක් පෙළපාලි 18 සබයට පැමිණෙන අතර මෙහි අඟරු, දුම්මල, කළස්, සලු, තුවක්කු, මුගුරු, අවි, පොල්මල්, තැඹිලි, දලු මුර, කෙණ්ඩි, දුන්න, කුකුළු ආදී පාලිවේ. ඒ සෑම පාලියක් ම තමහට නියමිත භාණ්ඩ හා ඇඳුම් යුතුවා පමණක් නොව සන්නි යකුන්ගේ පිරිවර වශයෙන් මෙම පාලි පැමිණේ. මෙහි නාට්‍යමය ලක්‍ෂණන් අඩංගුවේ. මෙම සෑම යක් පෙළපාලියක් සමඟම ගුරුන්නාන්සේ කෙටි සංවාදයක යෙදෙන අතර එහිදී වචන වරදවා කීම, පද පෙරළා කීම, දෙපිට කැපෙන වචන ආදියෙන් සභාව විකට රසයෙන් කුල්මත් කරනු ලබයි. එය මෙහි විශේෂ ලක්‍ෂණයකි. විහිළු තහළු කිරීම, නිතර නිතර ආතුරයා බිය කිරීම හා පාලියක් අවසානයේදිම ආතුරයාට ආවැඩීමද දැකිය හැකිය. සමහර අවස්ථාවක ගුරුන්නාන්සේ සමඟ රණ්ඩු ඇල්ලීම හා වරද්දමින් කවි වචන කීමද සිදු කරන අතර එය වරද්දා කියන විට බෙරය නවතා ගුරුන්නාන්සේ නිහඬ වී කවිය වැරදි බව හා එය නිවැරදිව කියන ලෙස ප්‍රකාශ කරයි. එවිට කවිය නිවැරදිව කියා නටා අවඩා යයි.
යක් පාලි වලින් පසුව සන්නි යක්කු 18දෙනා පැමිණේ. මෙය තොවිලයේ වැදගත් ම නාට්‍යමය කොටසකි. මොවුන්ගේ පැමිණීම නිසා මෙය සන්නි යකුම ලෙස හඳුන්වයි. හිරු උදාවට පෙර මහ කෝල සන්නි යකා පැමිණිය යුතු නිසා අනෙක් යකුන් පැමිණ අවසන් කරයි. මහ කෝල සන්නි යකා යනු සන්නි යකුන්ගේ නායකයා වන අතර යකුන්ගේ අවසානයට පැමිණෙන්නේ ඔහුය. ඉර පැයීමට පෙර මහ කෝල සමයමේ පිදේනි කැපකළ යුතු නිසා මෙහි පෙළපාලි කෙටි කරයි.
මරු සන්නිය, අමුක්කු සන්නිය, කණ සන්නිය, ගොළු සන්නිය සභාවට පැමිණේ. සෑම සන්නියක්ම තම තම විසින් මිනිස්සුන්ට පමුණුවන ලබන ලෙඩ රෝග ලක්‍ෂණ මවා පාන අතර ගොළු සන්නි යක්‍ෂයා ගොළුවෙකි. බිහිරි සන්නි යක්‍ෂයා බිහිරෙක් තවත් සමහරු හිස රුදාව, වමනය, පාචනය වැනි ලක්‍ෂණ පෙන්නුම් කරන අතර මරු සන්නි යක්‍ෂයා වියරු වැටුණු බිහිසුණු බවක් පෙන්නුම් කරයි.
සන්නි යකුන්ගේ පැමිණීමේදී යකුන්ගේ භූමිකා නිරූපණය කරන යකැදුරා යකුන්ගේ උපත් කථා, විලාසිතා වර්ණ, විස්තර වර්ණ හා ගායනා කරයි. එක් එක් සන්නි යක්‍ෂයා පැමිණ යකැදුරා සමඟ සංවාදයේ යෙදෙමින් නැටුම් දක්වති. ඉන්පසුව යකැදුරා විසින් ආතුරයා අතට දෙන පිදේනි තටුව " යක්‍ෂ භූත ඇල්ම බැල්ම ආදිය අදින් නිවාරණයි තීන්දුයි. කියල හිතාගෙන දෙන්න" කියමින් ආතුරයා අතින් යක්ෂයාට පිදේනිය දෙයි. එය ලබාගන්නා යක්‍ෂයා එය ආතුරයා හිස වටා කරකවා රැගෙන වීදි තුළට යයි.ඉර පායන්නට පෙර සබයට මහ කෝල සන්නි යකා පැමිණෙන විට වීදිය කෙළවර මෝල් ගස් දෙකක් හරහට කතිරයක් සේ අල්ලා කඩවතක් අහුරා දෙදෙනකු සිටිති. බුදුන්ගේ සන්දේශයක් ගෙනෙන තුරු කඩවත නොහරින බවට යකැදුරාන් ප්‍රකාශ කරන අතර කෝල යකා මුරකරුවන් බිය කරමින්ද, නම්බුනාමදී චාටුවෙන්ද, බැගෑපත්ව උපායෙන් කඩවත හැරගැනීමට උත්සාහ කළද එය නොහැකිවේ. පසුව බුදුන්ගේ සන්දේශයක් රැගෙන පැමිණි යක්‍ෂයා සන්දේශය පයින් අල්ලා යකැදුරාට ලබාදේ. බුදුන්ට අවමන් කළා යැයි කිපෙන ඔවුහු ගෞරව පූර්වකව ගෙනවිත් දෙනතෙක් කඩවත නොහරින බවට නියෝග කරයි. නමුත් යකාද ඉනේ, බඩේ තබාගෙන සංදේශය පිළිගැන්නුවද එය භාරනොගැනීම තුළ හිසමත තබාගෙන බුදුගුණ ගයමින් සංදේශය පසුව භාරදේ. එය භාරගෙන යකාට කියවන ලෙස යකැදුරෝ නියම කරන අතර බුදුන්ගෙන් වරමක් ලැබීතිබීම නිසා ආඩම්බරයෙන්සංදේශය කියවති. නමුත් යකාට වරමක් දී ඇත්තේ නරබිලි ගැනීම තහනම් බව හා නරයන්ට ලෙඩ රෝග උපද්දවා දොළ පිදේනි ගෙන පසුව සුවපත් කළයුතු බවයි. යකා මෙල්ලවේ. දොළ පිදේනි රැගෙන ආතුරයා සුවපත් කොට ආවඩා යන ලෙස ගිවිසුමකට පැමිණේ.
මහ කෝල සන්නි යක්ෂයාට වෙන්වූ දොළ පිදේනි බත්, කැවුම්, පළතුරු යකාගේ ඉන හැදෙහි ගොටුවට දමා කුකුළා ඉනේ එල්ලයි. මේ සියල්ලම එල්ලාගෙන යකා දුම්මල පන්දමක් සහිතව ආතුරයාට සෙත්පතමින් අවසාන නැටුම නටයි. සියලුම සන්නි යකුන්ට දෙනලද දොළ පිදේනි කූඩුවකට දමා සභා මැද තබන අතර කෝළ යකා දුම්මල ගසමින් එය මැදිකොට නටා තමන්ගේ ගෝලබාල සියලු යකුන් වෙනුවෙන් දොළ පිදේනිය කැපකිරීම අනුමත කරයි. අවසානයේ යකැදුරා දොළ පිදේනි කූඩුව රැගෙන වීදියට යන අතර මහ කෝල යකාද ඒ අනුව ගමන් කිරීම තුළ සන්නි යකුන් යාගය අවසන්වේ.
