බටහිර සංගීත සිද්ධාන්ත - ප්‍රතිසංවාදනය (Counterpoint) - සටහන - 2

බටහිර සංගීත සිද්ධාන්ත - Contrapuntal Motion - සටහන - 2

පසුගිය පාඩමින් අපි සාකච්ඡා කලේ, බටහිර සංගීතයේ ස්වර රචනයේදී (නිර්මානකරනයෙදී)  ඉතා වැදගත් සිද්ධාන්තයක් වන  Counterpoint හෙවත්   ප්‍රතිසංවාදනය නමැති සිද්ධාන්තය පිළිබඳවයි. 

එම සිද්ධාන්තය සමඟ සම්බන්ධ වන Contrapuntal Motion සිධාන්තය පිළිබඳව අද පාඩමින් අපි සාකච්ඡා කරමු. 

මෙහිදී අපි සලකන්නේ, එකම කාල ප්‍රාන්තරයක් තුල ඒක විට වාදනය වන සංගීත ඛණ්ඩ 2 ක් ගෝ ඊට වැඩි ගණනක "චලනය" (Motion) පිලිබඳවය.

සංගීත ඛණ්ඩය වාදනය වන ආකාරය අනුව මෙම "චලනයන්" ප්‍රධාන කොටස් 5 කට වෙන්කර විස්තර කර ඇත. 

1. Static motion (ස්ථිතික චලනය)
ස්වර ඛණ්ඩ දෙකම තමන්ට අදාළ එක් ස්වරයක් වාදනය කරමින් එකම ස්ථානයක රැඳේ. මෙහිදී ගායනය හෝ වාදනය, ස්වර පරාසයක් තුල චලනය වන්නේ නැති අතර, ස්වර ඛණ්ඩ දෙකම වාදනය කරන්නේද එකම ස්වරය නොවන වග මතක තබාගත යුතුය.
උදාහරණ :
පළමු ස්වර ඛණ්ඩය :   C C C C  
දෙවන ස්වර ඛණ්ඩය : A A A A 

2. Parallel motion (සමාන්තර චලනය)
මෙහිදී ස්වර ඛණ්ඩ දෙක එකම දිශාවකට චලනය වේ. ඒ කියන්නේ, ස්වර ඛණ්ඩ දෙකම ආරෝහණ හෝ අවරෝහණ වශයෙන් ගායනය හෝ වාදනය වන බවයි. නමුත් ස්වර අතර ස්වර පරතර (Intervals) නාමිකව වෙනස් නොවේ.
උදාහරණ :
පළමු ස්වර ඛණ්ඩය :   B A G E 
දෙවන ස්වර ඛණ්ඩය : D C B A

මෙහි මුල් ස්වර යුගල දෙක වන B, D සහ A, C අතර Minor 3rd interval එකක්ද,
දෙවන සහ තෙවන ස්වර යුගල දෙක වන G, B සහ E, A අතර Major 3rd interval එකක්ද ඇත
මෙම චලනය 3rd intervals වලින් සෑදුනු චලනයකි. එබැවින් මෙවන් චලනයක් Parallel third motion කියා හඳුන්වයි.

3. Similar motion (අනුරුප චලනය / ඒකාකාරී චලනය)
මෙහිදී ස්වර ඛණ්ඩ දෙක එකම දිශාවකට චලනය වේ. ඒ කියන්නේ ස්වර ඛණ්ඩ දෙකම ආරෝහණ හෝ අවරෝහණ වශයෙන්  වාදනය වන බවයි. නමුත් ස්වර අතර ස්වර පරතර (Intervals) වෙනස් වේ.

උදාහරණ :
පළමු ස්වර ඛණ්ඩය :   F E C A 
දෙවන ස්වර ඛණ්ඩය : B G F E

මෙහිදී ස්වර ඛණ්ඩ දෙකම අවරෝහණ ආකාරයට චලනය වේ. නමුත් එකවිට වාදනය වන ස්වර අතර ඇති Intervals සෑම විටම සමාන නොවේ.

ඉහත ස්වර චලනය සැලකු විට, 
පළමුව වාදනය වන ස්වර දෙක F සහ B වේ. ඒ අතර ඇත්තේ Diminished 4th Interval එකකි.
දෙවනුව වාදනය වන ස්වර දෙක E සහ G වේ. ඒ අතර ඇත්තේ Minor 3rd Interval එකකි. 
තෙවනුව වාදනය වන ස්වර දෙක C සහ F වේ. ඒ අතර ඇත්තේ Perfect 4th Interval එකකි. 
සිවුවනුව වාදනය වන ස්වර දෙක A සහ E වේ. ඒ අතර ඇත්තේ Perfect 5th Interval එකකි.

4.Contrary motion (ප්‍රතිවිරුද්ධ චලනය)
මෙහිදී ස්වර ඛණ්ඩ දෙක දිශා දෙකකට චලනය වේ. 
 එහි අදහස නම් එක් ස්වර ඛණ්ඩයක්  ආරෝහණ ලෙස චලනය වන විට, අනිත් ස්වර ඛණ්ඩය අවරෝහණ ලෙස චලනය වන බවයි. ස්වර අතර Intervals ද සෑම විටම වෙනස් වේ. 
උදාහරණ :
පළමු ස්වර ඛණ්ඩය :   C D E F 
දෙවන ස්වර ඛණ්ඩය : A G F E

5. Oblique motion (හරස් චලනය /ඇල චලනය)

මෙහිදී එක් ස්වර ඛණ්ඩයක් එකම ස්වරයක් නොකඩවා වාදනය කරන අතර අනිත් ස්වර ඛණ්ඩය ආරෝහණ හෝ අවරෝහණ ලෙස චලනය වේ. ස්වර අතර Intervals ද සෑම විටම වෙනස් වේ.

උදාහරණ :
පළමු ස්වර ඛණ්ඩය   : C C C C 
දෙවන ස්වර ඛණ්ඩය : A G F E

බටහිර සංගීත නිර්මාණකරණයේදී සංගීත නිර්මාණකරනයේදී මෙම සිද්ධාන්තය ඉතා වැදගත් වන බව අතක තබාගත යුතුය.