ලෝක මුල්‍ය අර්බුද හා ඒවාට හේතු
උසස් පෙළ ආර්ථික විද්‍යාව මුදල් හා බැංකු පාඩම හා සැසදේ
Rose හා Frankel සදහන් කරන ආකාරයට මුදලේ අගය 25% පහත වැටීම මුල්‍ය අර්බුදයක් ලෙස හැදින්වේ.
ලෝක ආර්ථිකය තුල මුල්‍ය අර්බුද කිහිපයක්ම හට ගෙන ඇත.එනම්,
17 වන සියවසේ නෙදර්ලන්තය තුල වත්කම් මිල පහළ යාම
18 වන සියවසේදී දකුණු මුහුදු ප්‍රදේශයේ රටවල් වල සිදු වූ මුල්‍ය අර්බුදය
1929 දී ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ වෝල් විදියේ හටගත් මුල්‍ය අර්බුදය
1980 දී ජපානයේ දේපල මිල ගණන් පහත වැටීම
1998 දී රුසියාවේ හටගත් මුල්‍ය අර්බුදය
2001 දී ඇති වූ මුල්‍ය අර්බුදය
මෙවැනි මුල්‍ය අර්බුද හට ගැනීමට විවිධ හේතු බලපා ඇත.
උදාහරණ:
1.1998 දී රුසියාව තුල මුල්‍ය අර්බුදයක් හට ගත් අතර එයට බලපාන ලද්දේ රුසියානු මුදල් ඒකකය වන රුබෙල් (Ruble) අවප්‍රමාණය වීම සහ රජයේ සුරැකුම්පත් ගෙවීම පැහැර හැරීම
2.1929 දී ඇති වූ මුල්‍ය අර්බුදයට හේතු වුයේ නව විද්‍යුත් සහ තාක්ෂණික ප්‍රවාහනය වේ.
3.2001 දී ඇති වූ මුල්‍ය අර්බුදයට හේතු වුයේ අයෝජන පරිසරයේ වෙනස් වීම හා පරිගණක තාක්ෂනය භාවිත කිරීම වේ.
මෑත කාලයේ සිදු වූ මුල්‍ය අර්බුද ලෙස 2007 වර්ෂයේ අගෝස්තු මාසයේ හටගත් මුල්‍ය අර්බුදය හැදින්විය හැකිය.මෙය ඇමෙරිකාවේ ප්‍රමුඛ නොවන උකස් ණය වෙළදපල බිද වැටීම හේතුවෙන් ආරම්භ විය.මුල්‍ය හා මුර්ත අංශ එකට බැදී පවතින හෙයින් මුල්‍ය අංශයේ සිදු වූ මෙම අර්බුදය මුර්ත අංශය කරා ද පැතිර ගියේය.ඒ අනුව ආයෝජනය,නිෂ්පාදනය හා පරිභෝජනයද බිද වැටුණි.මෙම මුල්‍ය අර්බුදය 2007 අගෝස්තු මාසයේ සිට 2012 වර්ෂය දක්වා පැවතුනි.මෙම මුල්‍ය අර්බුදය හට ගැනීමට කරුණු කිහිපයක්ම බලපෑවේය.එනම්,
1.ඇමෙරිකාවේ ප්‍රමුඛ නොවන උකස් ණය වෙළදපල දියුණු වී කඩා වැටීම
ඇමරිකානු රජයේ සැමට නිවසක් යන අරමුණ පෙරදැරි කර ගනිමින් සෑම පවුලකටම නිවසක් ලබා දීම සදහා නිවාස ණය ප්‍රවර්ධනය කළහ.මෙම නිසා පුද්ගලයෙකුගේ ණය ඉතිහාසය,ණය ගෙවීමට ඇති හැකියාව යනාදී දේ සදහා ලිහිල් ඇගයීමක් මත ණය ලබා දුන්හ.
2.සුරකුම්කරණ මුල්‍ය වෙළදපල දියුණු වී කඩා වැටීම
3.අන්තර් බැංකු ණය වෙළදපල කඩා වැටීම
මුල්‍ය අර්බුදය නිසා බොහෝ බැංකු වල අරමුදල් හිග වූ නිසා යම් අරමුදලක් පවතී බැංකුද අරමුදල් හිග වේ යයි බියෙන් ණය ලබා නොදුන්හ.මේ නිසා අන්තර් බැංකු ණය වෙළදපල කඩා වැටීම සිදු විය.
4.ණය ශ්‍රේණිගත කරන ආයතන වල දුෂිත ශ්‍රේණිගත කිරීම්
සුරකුම්කරණ වෙළදපලේ බැදුම්කර වල ණය ශ්‍රේණිය වෙනස් නොකිරීම නිසා ආයෝජකයන් අවදානම පිළිබද දැනුවත් වී නොතිබුණි.
5.බැංකු වල ණය අවධානම් කළමනාකාරීත්වයේ පැවතී දුර්වලතා
මේ සදහා කරුණු කිහිපයක් බලපෑවේය.එනම්,
- ප්‍රමුඛ නොවන උකස් ණය විශාල වශයෙන් ලබා දීම
- තොග ණය සිමා පහසුකම් විශාල වශයෙන් බැංකු හා මුල්‍ය ආයතන වලට ලබා දීම
- බැංකු මුල්‍ය වෙළදපල කටයුතු වල නිරත වීම
- බැංකු අධික්ෂණයේ සහ නියමනයේ පවතින දුර්වලතා
6.කොටස් වෙළදපල කඩා වැටීම
7.වෙනත් රටවලටද මුල්‍ය අර්බුදය පැතිරී යාම
මුල්‍ය අර්බුදය නිසා සංවර්ධිත රටවල් සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවලින් ආනයනය කල භාණ්ඩ හා සේවා ඉල්ලුම අඩු විය.මෙම නිසා සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල ගෙවුම් ශේෂ හා විදේශ විනිමය ප්‍රශ්න වැඩි විය.
8.ලේමන් බ්‍රදර්ස් ආයෝජනා බැංකුව කඩා වැටීම
අවුරුදු 154 ක් පමණ පැරණි ලේමන් බ්‍රදර්ස් ආයෝජනා බැංකුව කඩා වැටුණි.මෙම බැංකුව ලෝකයේ විශාලතම ආයෝජන බැංකු පහෙන් එකකි.
උසස් පෙළ
ආර්ථික විද්‍යාව
(සිද්ධාන්ත/පුනරීක්ෂණ)
තනි හෝ කණ්ඩායම් පන්ති
071-7556342 (කොළඹ/ගම්පහ අවට පමණි)
(විශ්වවිද්‍යාල සිසුවෙකු විසින් මෙහෙයවයි)
