ආර්ථික විද්‍යාවේ මූලික සංකල්ප
ආර්ථික විද්‍යාව
විකල්ප ප්‍රයෝජන සහිත හිඟ සම්පත් අසීමිත උවමනා අතර ප්‍රමුඛතා පදනමක් මත ප්‍රශස්ත ලෙස බෙදාහැරීම පිළිබඳ මිනිසුන් හෝ සමාජය තේරීම් කරන ආකාරය නැතහොත් තීරණ ගනු ලබන ආකාරය අධ්‍යනය කිරීම ආර්ථික විද්‍යාව ලෙස සරලව හැඳින්විය හැකි අතර ආර්ථික විද්‍යාවේ මූලික සංකල්ප කිහිපයක් පහත පරිදි පැහැදිලි කල හැක.
යථානුරුපී ප්‍රකාශන සහ අභිමතානුරූපි ප්‍රකාශන
යථානුරුපී ප්‍රකාශන යනු කිසියම් ආර්ථික සංසිද්ධියක් යථා අයුරින් ප්‍රකාශ කිරීම වන අතර කිසියම් විචල්‍ය කීපයක් අතර සම්බන්ධය පෙන්වා දීමට හෝ කිසියම් සංසිද්ධියක් පැහැදිලි කිරීමට යථානුරුපී ප්‍රකාශ උපයෝගී කර ගනී.
උදාහරණ
- ශ්‍රී ලංකාවේ සේවා වියුක්ති අනුපාතය 4% කි.
- 2019 වර්ෂයේ කෘෂිකාර්මික අංශයේ 25% ක වර්ධනයක් දක්නට ලැබුණි.
අභිමතානුරූපි ප්‍රකාශන යනු කිසියම් සංසිද්ධියක් කෙනෙකුගේ අභිමතය පරිදි ප්‍රකාශ කිරීමයි. මෙම ප්‍රකාශ පුද්ගල බද්ධ ස්වරූපයක් උසුලයි. හොඳ නරක පිළිබඳව පුද්ගලයන් අතර විවිධ අදහස් පවතින බැවින් මෙම ප්‍රකාශ විද්‍යාත්මක පදනමකින් පරීක්ෂාකල නොහැකිය.
උදාහරණ
- 4% ක උද්ධමන අනුපාතයක් පැවතීම රටකට අහිතකර වේ.
කුටුම්බ
කුටුම්බයක් යනු එකට ජීවත් වන එකම අයවැයක් යටතේ තම පරිභෝජනය සහ අනෙකුත් වියදම් සිදු කරන ඒකකයකි.
සූක්ෂ්ම ආර්ථික විද්‍යාව සහ සාර්ව ආර්ථික විද්‍යාව
සූක්ෂ්ම ආර්ථික විද්‍යාව යනු ආර්ථිකයේ එක් කුඩා අංශය ගෙන එය ආර්ථිකමය වශයෙන් පැහැදිලි කිරීම වන අතර සාර්ව ආර්ථික විද්‍යාව යනු සමස්ත ආර්ථිකය තනි ඒකකයක් ලෙස ගැන එහි හැසිරීම අධ්‍යනය කිරීමයි.
අවශ්‍යතා සහ උවමනා
අවශ්‍යතා යනු මිනිසෙකු වශයෙන් ජීවත් වීමට අවශ්‍ය මූලික දෑ ය. අවශ්‍යතා සීමිත වන අතර ඒවා සෑම පුද්ගලයෙකුට ම පොදු වේ. එසේම අවශ්‍යතා කාලයත් සමඟ වෙනස් නොවන අතර ඒවා ස්වභාවයෙන් ම ඇති වේ. අවශ්‍යතා ප්‍රධාන කොටස් දෙකකි
- භෞතික අවශ්‍යතා - ආහාර වස්ත්‍රාභරණ වාසස්ථාන ඔක්සිජන්
- මානසික හා සමාජීය අවශ්‍යතා - ආරක්ෂාව ආත්මාභිමානය ආදරය සමාජ පිළිගැනීම
උවමනා යනු අවශ්‍යතාව සපුරා ගැනීමට හා තෘප්තිය වැඩි කර ගැනීමට මිනිසා විසින් යොදා ගනු ලබන විවිධ මාධ්‍යයන් හෝ ආකාරයන් වේ. උවමනාව අසීමිත අතර පුද්ගලයාගෙන් පුද්ගලයාට විවිධ වේ. එසේම උවමනා කාලයත් සමඟ වෙනස් වන අතර උවමනාව වෙනස් කළ හැකි සහ බිහි කළ හැකිය.
පරිභෝජනය සහ උපයෝගීතාව
භාණ්ඩ හා සේවා යොදා ගෙන මිනිස් අවශ්‍යතා හා උවමනා සපුරා ගැනීමේ ක්‍රියාවලිය පරිභෝජනයයි වන අතර භාණ්ඩයක් හෝ සේවාවක් පරිභෝජනයෙන් පුද්ගලයකු ලබන තෘප්තිය / වින්දනය උපයෝගීතාවයි.
හිඟකම
අසීමිත මිනිස් උවමනා සපුරා ගැනීම සඳහා සමාජයක් සතු සම්පත් සම්භාරය ප්‍රමාණවත් නොවීම හිඟකම යන්නෙන් අදහස් වේ. හිඟකම පිළිබඳ සංකල්පය සාපේක්ෂ අර්ථයකින් සලකා බලනු ලැබේ. එයින් සම්පත් නොමැති බව ප්‍රකාශ නොකරන අතර අසීමිත උවමනා වලට සාපේක්ෂව පවත්නා සම්පත් ප්‍රමාණවත් නොවීම යන්න පැහැදිලි කරයි.
තෝරා ගැනීමේ ගැටලුව
සීමිත සම්පත් ප්‍රමාණයක් භාවිතා කර අසීමිත මිනිස් වුවමනා සපුරා ගැනීමට දරන උත්සාහයේ දී සියලු වුවමනා අප කැමති ආකාරයට ම සපුරා ගත නොහැකි වේ. එම නිසා අනිවාර්යයෙන් ම උවමනා අතර තේරීමක් කිරීමට සිදුවේ මෙය තෝරා ගැනීමේ ගැටලුව ලෙස ආර්ථික විද්‍යාවේදී හඳුන්වනු ලැබේ. එය පුද්ගලයන්ට මෙන් ම සමාජයට ද පොදු වූ කරුණකි.
මේ අනුව තේරීම පිළිබඳ ගැට‍ළුව කෙරෙහි කරුණු දෙකක් බලපානු ලැබේ.
- සම්පත්වල හිඟකම.
- හිඟ සම්පත් වල විකල්ප භාවිත පැවතීම.
ආවස්ථික පිරිවැය
එක් විකල්පයක් තෝරා ගැනීමේ දී එම තේරීම වෙනුවෙන් විකල්ප තේරීම් සමූහයක් කැප කරන අවස්ථාවල දී කැප කළ විකල්ප අවස්ථාවල හොඳම විකල්ප අවස්ථාවේ වටිනාකම ආවස්ථික පිරිවැය ලෙස නිර්වචනය කරනු ලැබේ. ආවස්ථික පිරිවැය ඇගයීම් දී පහත කරුණු සලකා බැලිය යුතුය.
- ආවස්ථික පිරිවැය මූර්ත සංකල්පයකි
- ආවස්ථික පිරිවැය සැලකිල්ලට ගැනීමේ දී වක්‍ර පිරිවැය ද සැලකිය යුතුය.
- ආවස්ථික පිරිවැය ආත්ම ගත සංකල්පයකි
- ආවස්ථික පිරිවැය ගණනය කිරීමේ දී තෝරා ගැනීමක් නිසා අවශේෂ පුද්ගලයන්ට දැරීමට සිදු වන පිරිවැය සලකා බැලිය යුතුය.
ආවස්ථික පිරිවැය ශුන්‍ය‍ය අගයක් ගන්නා අවස්ථා.
- අසීමිත සැපයුමක් ඇති සම්පත් හෙවත් නොමිල භාණ්ඩ පවතින විට
උදාහරණ - ස්වභාව ධර්මයේ දායාද ලෙස හිමි වී ඇති අසීමිත සැපයුමක් සහිත වාතය හිරු එළිය වැනි දෑ භාවිත කිරීමේ දී කැප කිරීමක් නොමැත. එබැවින් වාතය හිරු එලිය වැනි නොමිල භාණ්ඩ භාවිතයේ දී ආවස්ථික පිරිවැය ශුන්‍ය වේ.
- විකල්ප භාවිත නොමැති එනම් එක් භාවිතයකට පමණක් යොදා ගැනෙන භාණ්ඩ හෝ සම්පත් තිබීම.
උදාහරණ - රුධිරය ලබාගැනීමට භාවිතා කරන සිරින්ජ. මේවා වෙනත් භාවිත සඳහා යොදා ගත නොහැක.
- පොදුවේ සේවා වියුක්ත සම්පත් පැවතීම.
ආර්ථිකයක සම්පත් සම්භාරය පූර්ණ ලෙස උපයෝජනයට ගෙන නොමැති වීම නැතහොත් සම්පත් සම්භාරය ඌන උපයෝජන තත්වයක පවතින විට වෙනත් භාණ්ඩයක නිෂ්පාදනය කැප නොකොට තවත් භාණ්ඩයක නිෂ්පාදනය වැඩි කළ හැකි වෙයි එනම් ආවස්ථික පිරිවැයක් නොමැතිව නිෂ්පාදනය වැඩි කළ හැක.
භාණ්ඩ
මිනිස් අවශ්‍යතා හා උවමනා සපුරා ගැනීමට යොදා ගන්නා, පරිභෝජනයෙන් උපයෝගීතාවක් ලබන අයිතම භාණ්ඩ ලෙස හැඳින්වේ.
ආර්ථික භාණ්ඩ
නිෂ්පාදන සම්පත් යොදා නිෂ්පාදනය කරනු ලබන එනම් ආවස්ථික පිරිවැයක් දරා නිපදවන භාණ්ඩ ආර්ථික භාණ්ඩ ලෙස හැඳින්වේ.
ආර්ථික භාණ්ඩ වල මූලික ලක්ෂණ
- නිෂ්පාදන සම්පත් යොදා ආවස්ථික පිරිවැයක් දරමින් නිෂ්පාදනය කර තිබීම
- උවමනා වලට සාපේක්ෂව හිඟ වීම
- නිෂ්පාදන ක්‍රියාවලියක් තුළින් නිපදවා තිබීම
- මිනිස් තීරණ වල ප්‍රතිඵලයක් ලෙස නිපදවා තිබීම.
ආර්ථික නොවන භාණ්ඩ / නොමිල භාණ්ඩ
ශුන්‍ය මිලක දී අපරිමිත සැපයුමක් ඇති භාණ්ඩ හා ආර්ථික නොවන භාණ්ඩ නොහොත් නොමිල භාණ්ඩ ලෙස හැඳින්වෙයි.
නීච භාණ්ඩ
භාවිතයෙන් ඉවත් කිරීමට මිලක් ගාස්තුවක් කිරීමට සූදානම් ඍණ උපයෝගීතාවක් පවතින භාණ්ඩ නීච භාණ්ඩ ලෙස හැඳින්වේ.
උදාහරණ - කුණු ගොඩක්, ආයතනයක බැහැර කිරීම සඳහා වෙන් කර තිබේ රසායන අපද්‍රව්‍ය.
නිෂ්පාදන සම්පත්
සමාජයක අසීමිත මිනිස් උවමනා තෘප්තිමත් කර ගැනීමට අවශ්‍ය භාණ්ඩ හා සේවා නිෂ්පාදනය සඳහා යොදා ගන්නා දෑ නිෂ්පාදන සම්පත් ලෙස හඳුන්වයි. ආර්ථිකයක් සතු ව නිෂ්පාදන සම්පත් සම්භාරය මත එම ආර්ථිකයට නිපදවිය හැකියි භාණ්ඩ හා සේවා ප්‍රමාණය කොතරම් ද යන්න තීරණය වේ.
