දේශීය ආර්ථිකය හා සංවර්ධනය
ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථික සංවර්ධන ක්‍රියාවලියේ අන්තර්පරායත්තතාවය සහ අසමානතාවය.
සංවර්ධනය යනු පුළුල් සංකල්පයක් වේ. සංවර්ධනය යන්න ආර්ථික විද්‍යාත්මක, සමාජ විද්‍යාත්මක, සංස්කෘතික හා දේශපාලනික, අධ්‍යාපනික ආදී දෘෂ්ටිකෝණයන්ගෙන් හැදෑරිය හැක. මෙකී අංශවල සහ තොරතුරු හුවමාරුව යන විවිධ අංශයන්හි එක්වර ලබන දියුණුව ආර්ථික සංවර්ධනය ලෙස හඳුන්වනු ලබයි. සංවර්ධනයේ ප්‍රධාන පරමාර්ථය වන්නේ මානව වර්ගයාගේ ජීවන තත්ත්වය උසස් කිරීමයි. එය අඛණ්ඩව සිදුවන ක්‍රියාවලියකි. සංවර්ධනය සඳහා අත්‍යවශ්‍ය කොන්දේසියක් වනුයේ ආර්ථික වර්ධනයයි. ආර්ථික වර්ධනය යනු සරලව පවසනවා නම් ඒක පුද්ගල මූර්ත නිෂ්පාදිතය වැඩි වීමය. ආර්ථික වර්ධනය සිදුවීමේදී ආදායම් විෂමතාවය අඩු වීම, නිරපේක්ෂ දුප්පත්කම අවම වීම, සේවා වියුක්තිය පහළයාම, පරිසර සංරක්ෂණය සහ තාක්ෂණයේ දියුණුව යන කොන්දේසි අදාළ වේ. සංවර්ධන සංකල්පය ආර්ථික, සමාජයීය, දේශපාලන, සංස්කෘතිය වැනි විවිධ අංශයන්ගෙන් නිර්වචනය කළ ද එය කාලාන්තරයක් තිස්සේ විකාශනය වූ සංකල්පයකි. 1776 දී ඇඩම් ස්මිත්ගේ ජාතීන්ගේ ධනය සහ එහි ව්‍යාප්තිය යන ග්‍රන්ථය මගින් රටක මුළු නිෂ්පාදනය වැඩි කරගත හැකි අයුරු ශ්‍රමවිභජනය, ශ්‍රම විශේෂීකරණය, මහා පරිමාණ නිෂ්පාදනය, රට තුළ භාණ්ඩ සුලභ වීම, අතිරික්තය අපනයනය කිරීම සහ ඒ තුළින් අතිරේක සම්පත් ප්‍රමාණයක් රටට ලබා ගැනීම සංවර්ධනය කිරීමේ මූලික පියවර ලෙස දක්වන ලදී. දෙවන ලෝක යුද්ධයට පෙර ලොව බොහෝ රටවල් සංවර්ධනය ලෙස නිර්වචනය කරන ලද්දේ සහජයෙන් ලබන ආර්ථික දියුණුවයි. දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු රටවල ආර්ථිකය දියුණු කිරීම පිළිබඳ විවිධාකාර අදහස් ඉදිරිපත් විය. ඒ අතරින් අඩු දියුණු රටවලට විශාල වශයෙන් විදේශ විනිමය ප්‍රමාණයක් ලැබේනම් එම රටවල් දියුණු කළ හැකිය යන විශ්වාසය ඇතිවිය. එක්දාස් නවසිය පනහ දශකයේ දී රට තුළ ආයෝජනය වැඩි කිරීම තුළින් නිෂ්පාදනය වැඩි කරගෙන ඒ තුළින් රටක් සංවර්ධනය කළ හැකි බවත් හඳුනාගන්නා ලදී. පසු කලෙක දී රැග්නාර් විසින් ඉදිරිපත් කරන ලද දිළිඳු බවේ විෂම චක්‍රය වැනි සංකල්ප තුළින් දුප්පත්කමට හේතු වන සේවා වියුක්තිය අඩු කිරීමත් දුප්පත්කමේ ප්‍රතිඵලයක් වන මන්දපෝෂණය අඩු කිරීමත් ඔස්සේ සංවර්ධනය කරා රටකට ගමන් කළ හැකි බව හඳුන්වා දෙන ලදී. 1970 දශකය වන විට ආර්ථික සංවර්ධනයේදී රටකට ආදායම් විෂමතාවය අඩු කළ යුතු බවත් තවද අධ්‍යාපනය, සෞඛ්‍යය, පෝෂණය යන අංශයන්ගේ දියුණුව අවශ්‍ය බවත් ආර්ථික විද්වතුන් විසින් දක්වන ලදී.
1980 දශකයේ දී සංවර්ධනය අත්කර ගන්නට යන ඇතැම් රටවලට උග්‍ර ණය අර්බුද වලට මුහුණ දීමට සිදුවිය. මෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස දියුණු වෙමින් පවතින රටවල ආර්ථික ප්‍රතිව්‍යුහගතකරණය සංවර්ධනය සඳහා අත්‍යවශ්‍ය දෙයක් ලෙස දක්වා ධරණීය සංවර්ධනය හෙවත් තිරසර සංවර්ධන සංකල්පය හඳුන්වා දෙන ලදී. 1990 දශකයේ දී ගෝලීයකරණය සහ ප්‍රාදේශීයකරණය හමුවේ රටක් ප්‍රමාණාත්මකව හා ගුණාත්මකව දියුණුවක් ලබා ගන්නේ කෙසේද යන්න සංවර්ධනය තුළින් ගම්‍ය වන බව පෙන්වා දෙනු ලැබුණි. මේ අනුව වර්තමානය වන විට සංවර්ධනය යනු පුළුල් ලෙස විකාශනය වූ සංකල්පයක් බව අපට හඳුනා ගත හැකිය. මිනිසා අතීතයේ දී තම මූලික අවශ්‍යතා රට තුලින්ම සපුරා ගත් බැවින් වෙනත් රාජ්‍යයන් සමග පැවති සබඳතා බොහෝ දුරට සීමා විය. කාලය ගතවත්ම ජනගහන වර්ධනය හා අවශ්‍යතා සංකීර්ණ වීම හේතුකොටගෙන රාජ්‍යයන් අතර සබඳතා වර්ධනය වීමට පටන් ගන්නා ලදී. දේශගවේෂණය, කාර්මික විප්ලවයේ බලපෑම, නව රාජ්‍ය සොයා ගැනීම සහ ඒවා අතර සබඳතා පවත්වා ගැනීමට මිනිසා උනන්දුව දක්වන ලදී. මෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙසත් කාර්මික විප්ලවයේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙසත් අමුද්‍රව්‍ය ලබා ගැනීමේදී හා නිමි භාණ්ඩ විකුණා ගැනීමේ අවශ්‍යතාව මත රාජ්‍යයන් අතර වාණිජමය සබඳතා ගොඩ නැගුණි. පෙර සඳහන් කළ පරිදි දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු රාජ්‍යයන් සිය රටවල සංවර්ධනය කරා යන ගමන් මගේ දී රාජ්‍යයන් සමග සබඳතාවන් පහත ක්ෂේත්‍ර ඔස්සේ වර්ධනය කර ගන්නා ලදී.
රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සබඳතා
වෙළඳ සබඳතා
සංස්කෘතික සබඳතා
තාක්ෂණික සබඳතා
මෙම සබඳතා පදනම් කරගෙන ලෝකය එන්න එන්නම කුඩා වීමත් සමග ගෝලීයකරණ සංකල්පය ලෝකයා හඳුනාගත් අතර එම සංකල්පය හේතුවෙන් කිසිදු රාජ්‍යයකට සෙසු රාජ්‍යයන්ගෙන් වෙන් ව හුදකලා පැවැත්මක් ඇති කර ගැනීම අපහසු වී ඇත. ඒ අනුව ජාත්‍යන්තර සබඳතා රාජ්‍යයන්ගේ අන්නොන්‍ය රදාපැවැත්ම නොමැතිනම් අන්තර්පරායත්තතාවය තීරණයවේ. අන්තර් පරායත්තතාවය බොහෝදුරට ගොඩනැගී ඇත්තේ දේශපාලනික, ආර්ථික, සමාජ, ඓතිහාසික හා සංස්කෘතික සමානතා සමුදායක් පදනම් කරගෙන ය. එම ක්‍රියාවලින් මූලික කරගෙන රාජ්‍යයන් අතර ඇති වන අන්තර් සබඳතා මගින් රාජ්‍යයන් අතර සමීප හා දුරස්ථ බව තීරණය වේ. විශේෂයෙන් ම ඒ ඒ රාජ්‍යයන් විසින් අනුගමනය කරන දේශපාලන දෘෂ්ටිය එම සබඳතාවන්හි ස්වරූපය තීරණය කිරීමට හේතු වේ. ශ්‍රී ලංකාව වැනි සංවර්ධනය වෙමින් පවතින අප රට අතීතයේ ස්වයංපෝෂිත රාජ්‍යයක් වුවද වර්තමානය වන විට අන්තර්පරායත්තතාවය මත රට සංවර්ධනය කිරීමේ කටයුතු වල නිරතව සිටි. 1948 නිදහස ලබාගත් පසු අද දක්වා වසර හැත්තෑ දෙකක් ගතවී තිබුණද ශ්‍රී ලංකාව තවම තෙවන ලෝකයේ දියුණු වෙමින් පවතින රටකි. ඒ අනුව මෙවැනි තත්ත්වයක් ඇතිවීමට ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථික සංවර්ධන ක්‍රියාවලියේ අන්තර්පරායත්තතාවය සහ එහි අසමානතාවය පිළිබඳ විවරණයක් සිදු කර ඒ පිළිබඳ කරුණු අවබෝධ කරගත යුතු වේ. නූතන ජාත්‍යන්තරය තුළ විවිධ අංශවලින් රාජ්‍යයන් කෙරේ බලපෑම් කරන අයුරු දැක ගත හැක. විශේෂයෙන්ම ආර්ථික, දේශපාලන හා යුධමය වශයෙන් බලවත් රටවල් එම අංශ වලින් දුබල රාජ්‍ය කෙරේ විවිධ මට්ටම්වලින් බලපෑම් සිදු කරනු ලබයි.විශේෂයෙන්ම ජාත්‍යන්තර වෙළඳාම, ණය සහ ආධාර ලබාදීම, සාම ක්‍රියාවලිය, ආර්ථික කටයුතු, ආරක්ෂක කටයුතු ආදී ක්ෂේත්‍ර ඔස්සේ ලෝකයේ බොහෝ රටවල් අද වන විට අන්තර් පරායත්තතාවය ට ලක් වී ඇත.ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථික සංවර්ධන ක්‍රියාවලියේ දී මෙකී අන්තර්පරායත්තතාවය දැකගත හැකිය.
ලංකාව තුළ සංවර්ධනය ක්‍රියාවලියේදී ආර්ථික කටයුතු සම්බන්ධයෙන් තීන්දු තීරණ ගනු ලබන්නේ රටේ පාලකයන් විසිනි. එසේම ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති සම්පාදනය සිදු වන්නේ පාර්ලිමේන්තුව මඟින්ය. මෙසේ පාර්ලිමේන්තුව මගින් තීරණය කරනු ලබන ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති අන්තර්පරායත්ත වන බව ඉහත සඳහන් කර ඇති තොරතුරු අධ්‍යයනයයේ දී පැහැදිලි වේ. කෙසේ නමුත් රට තුළ ආර්ථික සංවර්ධනය ළඟා කර ගැනීම උදෙසා ප්‍රතිපත්ති සම්පාදනය කරමින් පොදුජන සුබසාධනය වෙනුවෙන් කටයුතු කළ ද ඇතැම් අවස්ථාවල එහි අකාර්යක්ෂම ස්වභාවයක් සහ අසමානතාවයන් ද දැකගත හැකිය. විශේෂයෙන්ම ඵලදායි නොවන ආයෝජන හේතුවෙන් රාජ්‍ය මූල්‍ය ව්‍යුහය අකර්මණ්‍යවීම, අකාර්යක්ෂම රාජ්‍ය ව්‍යාපාර, දූෂිත ප්‍රසම්පාදන ක්‍රියාවලිය අවිධිමත් විදේශ ණය ගැනීම් හා කොන්ත්‍රාත් ප්‍රදානය ආදී දේ නිසා රටේ ආර්ථිකය අන්තරායකාරී තත්වයට පත් විය හැක . එසේම රටේ විදේශ ප්‍රතිපත්තිය අවුල්සහගත වුවොත් දැඩි ආර්ථික සම්බාධක වලට බඳුන් වීමේ අවදානමක් පවතී.තවද දිළිඳුකම පිටු දැකීමේ වැඩසටහන් ආදිය දේශපාලනීකරණය වීම ආදී හේතු නිසා එම ප්‍රතිලාභ අවශ්‍ය දරිද්‍රතාවෙන් පීඩිත ජනතාවට නිසි ලෙස කේන්ද්‍ර ගත නොවීම යන ගැටලු ඇති විය හැක. මෙරට ආර්ථිකය තුළ පවතින දේශීය කර්මාන්ත අධෛර්යමත් වීම, ළදරු කර්මාන්ත බිඳ වැටීම ලෝහ කඩ නිසා එය වෙළෙඳ ශේෂයට අහිතකර ලෙස බලපා ඇත. ඒ අනුව අන්තර්පරායත්තතාවයට නතුවූ ආර්ථිකයක බාහිර ආර්ථික සමතුලිතතාවට සාපේක්ෂව අභ්‍යන්තර ආර්ථික සමතුලිතතාව පවත්වාගෙන යාම ඉතා අපහසු කාර්යකි. විශේෂයෙන්ම ජාත්‍යන්තර කම්පන දේශීය ආර්ථිකයට සෘජු බලපෑම් කිරීම නිසා එය රටේ ආර්ථිකයට දැඩි බලපෑමක් වනු ඇත. මෙම නිසා මෙවැනි අසමානතා රටේ ආර්ථික සංවර්ධන ක්‍රියාවලිය තුළ ඇති වීම වැළැක්වීමට නම් ශ්‍රී ලංකාව අපනයන වෙළඳ ප්‍රසාරණය කර ගත යුතුය. කාර්මික නිෂ්පාදන කරා වැඩි නැඹුරුවක් දැක්වීම වැනි ක්‍රමෝපායන්ට ප්‍රවිෂ්ට විය යුතුය. රාජ්‍යයක් වශයෙන් මූල්‍ය ස්වාධිපත්‍ය ආරක්ෂා කර ගැනීමට හැකිවන ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති රාමුවක් සකස්කළ යුතුය. එනම් අධික ණය බර පදනම් කොට ගෙන ඇතිවන විදේශ බලපෑමෙන් ආරක්ෂා වීමට හැකිවන පරිදි විදේශ ආයෝජන ගෙන්වා ගැනීමට හැකි ආකාරයේ නම්‍යශීලී ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති රාමුවක් ස්ථාපනය කිරීම කළ යුතුයි. අන්තර් පරායත්තතාවය කළමනාකරණය කරමින් එහි සාධනීය ප්‍රතිඵල ලබා ගැනීමට අත්‍යවශ්‍යයෙන් සිදුකළ යුතුය. ඒ අනුව ශ්‍රී ලංකාව සිය දේශීය අනන්‍යතාව විනිවිද භාවයකින් යුක්තව පවත්වා ගනිමින්, සංවර්ධන දිශානතියකට යොමු විය හැකි ආකාරයේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති රාමුවක් යටතේ කටයුතු කිරීමේ අවශ්‍යතාව වර්තමානය වන විට තීව්‍ර වී ඇත.
