රජගල පුරාවිද්‍යා ක්‍ෂේත්‍රයෙන් හමුවන පූර්ව බ්‍රාහ්මී ශිලා ලේඛන පිළිබඳ අධ්‍යයනයක් 01
රජගල විහාරය
නැගෙනහිර පළාතේ අම්පාර දිස්ත්‍රික්කයේ උහන ප්‍රදේශීය සභා බල ප්‍රදේශයේ රජගලතැන්න ග්‍රාම සේවා වසමේ පිහිටා ඇති රජගල වනාහි ලංකාවේ දැකිය හැකි වැදගත් පුරාවිද්‍යා ක්‍ෂේත්‍රයකි. ක්‍රි.පූ. 1වන සියවසේ සිට ක්‍රි.ව. කාලය දක්වා වූ ශිලා ලේඛන ගණනාවක් තත් පුරාවිද්‍යා ක්‍ෂේත්‍රය ආශ්‍රිතව දක්නට හැකිය. දුටුගැමුණු රජතුමාගේ සහෝදරයෙකු වන සද්ධාතිස්ස කුමරුගේ පුත්‍රයා වන ලජ්ජිතිස්ස රජතුමා විසින් ක්‍රි.පූ. 119-109 වැනි කාලයේ මෙම විහාර සංකීර්ණය ආරම්භ කළ බව මහා වංශයේ සඳහන් වෙයි. ලජ්ජිතිස්ස රජතුමාගේ කාලයේ ස්ථාපනය කළ ශිලා ලේඛන සහිත ලෙන් ගණනාවක් යථෝක්ත පුරාවිද්‍යා ක්‍ෂේත්‍රයේ දැකිය හැකි අතර අනුරාධපුර යුගයේ රජගල විහාර සංකීර්ණය විවිධ වූ නාමයන්ගෙන් හඳුන්වා ඇත. ගිරි කුම්බල විහාරය, අරියකර විහාරය, අරිත්තර විහාරය, තිස්ස පබ්බත, රචගල ආදී වූ නාමයන්ගෙන් තත් විහාරය පිළිබඳ දීපවංශය, මහාවංශය, සහස්ස වත්ථුප්පකරණය, සිංහල වත්ථුව ආදී වූ ග්‍රන්ථයන්හි සඳහන් වී ඇත. රජගල පුරාවිද්‍යා ක්‍ෂේත්‍රයෙන් හමුවන අභිලේඛනයක දැක්වෙනුයේ තත් විහාරය “ධනතිස පවත” යනුවෙන් හැඳින් වූ බවකි. මෙම රජගල පුරාවිද්‍යා ක්‍ෂේත්‍රයේ විශාල වශයෙන් ආරාම සංකිර්ණයක් වූ බව වර්තමානයේ දක්නට ලැබෙන සාධකයන් ඇසුරෙන් පෙන්වාදිය හැකිය. අතීතයේ ග්‍රාමවාසී හා වනවාසී වශයෙන් කොටස් දෙකකින් යුක්තව පැවැති බව පුරාවිද්‍යා සාධක මඟින් තහවුරු වේ. මිහිඳු මහරහතන් වහන්සේගේ භෂ්මාවශේෂ තැන්පත් කොට කළු ගල් භාවිතයෙන් නිර්මාණය කළ චෛත්‍යක්ද මෙම පුරාවිද්‍යා ක්‍ෂේත්‍රයේ දක්නට ලැබේ. මෙවැනි ඓතිහාසික පසුබිමකින් යුක්ත වූ රජගල භූමියේ විශාල වශයෙන් පුරාවිද්‍යාත්මක සාධක දක්නට ලැබේ. ආරාම, පොහොය ගෙවල්, ගල් පාත්‍රා, බුඳ පිළිම, චෛත්‍ය, පොකුණු, ශිලා ලේඛන ආදී වශයෙන් යථෝක්ත නිර්මාණ දැක්විය හැකිය. මෙම පුරාවිද්‍යා සාධක අතරින් ශිලා ලේඛන ඉතා වැදගත් තැනක් ගනු ලැබේ. පුරාවිද්‍යා ක්‍ෂේත්‍රයේ විවිධ තැන්හි විවිධ යුගයන්ට අයත් ශිලා ලේඛන දක්නට ලැබේ. ඇතැම් ශිලා ලේඛන පිටපත් කර ඇති අතර ඇතැම් ඒවා පිටපත් කර නොමැත. ශිලා ලේඛන වනාහි ඉතිහාස අධ්‍යයනයේදී ප්‍රබල දායකත්වයක් ලබා දෙයි. රජගල අවට දක්නට ලැබෙන ශිලා ලේඛන වර්ග කිරීමේදී විවිධ වූ තේමාවන් යටතේ වර්ග කොට දැක්විය හැකිය. ඒ අනුව
- මිහිඳු මහ රහතන් වහන්සේ හා ඉට්ඨිය තෙරුන් පිළිබඳ සඳහන්ව ඇති ශිලා ලේඛනය
- රජවරුන් හා කුමර-කුමරියන් භික්ෂූන්ට ප්‍රදානය කළ ලෙන් පිළිබඳ සඳහන් ලිපි
- පරුමක හා ගමිකවරුන් භික්ෂූන්ට ප්‍රදානය කළ ලෙන් පිළිබඳ සඳහන් ලිපි
- සාමාන්‍ය ජනයා භික්ෂූන්ට ප්‍රදානය කළ ලෙන් පිළිබඳ සඳහන් ලිපි
- පුද්ගල නාම හා තනතුරු නාම සඳහන් ලිපි
- ලෙන් නාම, ගුහා නාම හා පර්වත නාම සඳහන් ලිපි අාදී වශෙයනි.
මිහිඳු මහ රහතන් වහන්සේ හා ඉට්ඨිය තෙරුන් පිළිබඳ සඳහන් වී ඇති ශිලා ලේඛනය
“යේ ඉම දීප පටමය ඉදිය අගතන ඉදික තෙර-මහිද තෙරහ තුබෙ” යනුවෙන් මහින්ද හා ඉට්ඨිය තෙරුන්ගේ භෂ්මාවශේෂ තැන්පත් කොට නිර්මාණය කරන ලද කුඩා චෛත්‍යය පිළිබඳ සඳහන් වනු ලැබේ. මහාවංශයට අනුව දේවානම්පිය තිස්ස රජතුමාගේ කාලයේ මහින්ද තෙරුන් ප්‍රමුඛව ඉත්තිය, උත්තිය, සම්භල, භද්දසාල, සුමන සාමණෙර, භණ්ඩුක උපාසක යන පිරිස් සමඟ ලංකාවට බුදුදහම රැගෙන පැමිණීමෙන් ලක්දිව බුදුදහම පිහිට වූ බව සඳහන්ය. මහාවංශයේ දක්වනු ලබන තත් කරුණ සනාථ කිරීමට ඇති පුරාවිද්‍යා මූලාශයක් ලෙස රජගල පුර්ව බ්‍රාහ්මී සෙල්ලිපිය දැක්විය හැකිය. ශිලා ලේඛනයට අනුව මහින්ද මහ රහතන් වහන්සේ සමඟ ලක්දිවට පැමිණි ඉත්තිය, උත්තිය ආදී පිරිස ඓතිහාසික පුද්ගලයන් වන බව දැක්විය හැකිය. ශිලා ලේඛනයෙන් මිහිඳු මහ රහතන් වහන්සේගේ හා ඉත්තිය තෙරුන් යන දෙදෙනාගේ භෂ්මාවශේෂ තැන්පත් කොට චෛත්‍යය නිර්මාණය කළ බව සනාථ වේ. ශිලා ලේඛනයේ දැක්වෙන පරිදි “යේ ඉම දීප පටමය” යන්න විග්‍රහයට බඳුන් කරන සෙනරත් පරණවිතාන පෙන්වා දෙනු ලබන්නේ “මෙම දීපයට පූර්ව වාසනාවකට පැමිණි” යන අදහස ගම්‍ය වන බවයි. අනෙකුත් විචාරකයන් පෙන්වා දෙනු ලබන්නේ මෙම දීපයට සෘද්ධියෙන් පැමිණි යන අරත ඉන් ධ්වනිත වන බවකි. මෙම ශිලාලේඛනයේ දැක්වෙන ආකාරයට “තුබෙ” යන්න ස්තූපය සඳහා භාවිත වී ඇත. එසේම ධාතුන් වහන්සේලා තැන්පත් කොට චෛත්‍යය නිර්මාණය කිරීම අතීතයේ සිට පැවැති දෙයක් බව සනාථ කිරීමට ප්‍රමුඛ සාධකයක් වශයෙන් මෙම ශිලා ලේඛනය දැක්විය හැකිය.
මිහිඳු මහ රහතන් වහන්සේ හා ඉට්ඨිය තෙරුන් පිළිබඳ සඳහන් වී ඇති අභිලේඛනය
( අභිලේඛන හා අභිලේඛන පාඨ උපුටා ගැනීම - Paranavitana, S. (1970). Inscriptions of Ceylon Vol I )
