දෙවන පරාක්‍රමබාහු රජුගේ ශාසනික කටයුතු
දඹදෙණි රාජධානියේ ආරම්භක පාලකයා වූ තුන්වන විජයබාහු රජතුමාගේ පුත්‍රයා වන දෙවන පරාක්‍රමබාහු රජුගේ පාලන සමයේදී ශාසනික කටයුතු වලට වැඩි අවධානයක් යොමු කළ අවධියක් ලෙස හැඳින්විය හැකිය. දෙවන පරාක්‍රමබාහු රජතුමා රාජාභිෂේකය ලැබූ පසු පළමුවෙන්ම සිදු කළේ බෙලිගල තැන්පත් කර තිබූ දළදා වහන්සේ හා පාත්‍ර ධාතුව දඹදෙණියට වැඩම කොට එහි සාදවන ලද දළදා මන්දිරයෙහි තැන්පත් කිරීමයි. කාලිංග මාඝ පරාජය කල දෙවන පැරකුම්බා රජතුමා රට සෞභාග්‍ය කිරීමට උත්සහ ගත් අතර තම පියාණන් විසින් කරගෙන ආ ශාසනික කටයුතු දියුණු කිරීමට පටන් ගත්තේය. එමෙන්ම දෙවැනි පරාක්‍රමබාහු රජතුමා චෝල දේශය, මලය අර්ධද්වීපය හා තම්බ රට ආදි විදේශ රටවලින් උගත් භික්ෂූන් වහන්සේලා ලංකාවට වැඩම වීය.
තම්බ රට විසූ භික්ෂූන් වහන්සේලා අතරින් එක් භික්ෂූන් වහන්සේ නමක් වන ධර්මකීර්ති නම් මහා ස්ථවිරයන් වහන්සේ පිඬු සිඟා යන පෙරමග පියුම් පැන නැගි බව අසා උන් වහන්සේට පුද පඬුරු යවා ලක්දිවට වැඩම කළ බව සදහන් වේ. තවද රජතුමා විසින් වනවාසී භික්ෂූන් වහන්සේලා වෙනුවෙන් ආරණ්‍ය සේනාසනයක්ද ඇති කළේය. සියලුම භික්ෂූන් වහන්සේලා සඳහා සුදුසු සේ ආරාම කරවා දුන් අතර දුර්ලභ ග්‍රන්ථ දඹදිවින් ගෙන්වා ඒවා පිටපත් කර බෙදා දෙන ලදී.
දෙවන පරාක්‍රමබාහු රජතුමා තම සොහොයුරා වන බුවනෙකබාහු යුවරජුට ත්‍රිපිටක ධර්මය උගන්වා ශාසනික කටයුතු ඔහුට බාර කළේය. ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1266 දී මහා සංඝ සම්මේලනයක් පවත්වා දුස්සීල භික්ෂූන් සසුනෙන් නෙරපා හරින ලදී. මින් අනතුරු ව සංඝයා වහන්සේලා අනුගමනය කළ යුතු නීතිරීති ඇතුළත් සංගායනාවක් ද සකස් කිරීමට කටයුතු කරන ලදී. මෙය දඹදෙණි කතිකාවත නමින් හැඳින්වේ. මෙම අවධියේ පැවති ශාසනික තනතුරු කීපයක් ම දඹදෙණි කතිකාවතෙහි දැක්වේ. මහා ස්ථවිර පදවිය හිමි වූයේ උපසම්පදාවෙන් විසි වයස් සම්පූර්ණ වූ භික්ෂුවකටය. ගම්වාසයේ මහා ස්ථාවර පදවියට අමතරව ආරණ්‍යක මහා ස්ථවිර පදවියක් ද තිබිණ.
දෙවන පරාක්‍රමබාහු රජතුමා විසින් කරන ලද තවත් ශාසනික කටයුතු රාශියක් මහාවංශයේ දෙවන භාගයේ සහ පූජාවලිය සඳහන් වේ. පරාක්‍රමබාහු නමින් පිරිවෙනක් කරවා ඊට නොයෙක් කප්පිය භාණ්ඩ පුජා කළේය. තවද බුවනෙකබාහු රජු ලවා බෙලිගල බුවනෙකබාහු නමින් පිරිවෙනක් හා රජමහා විහාරයක් ද කරවන ලදී. එසේම ඔහු ලවාම කුරුණෑගල රජ මහා විහාරයක් කරවා එහිම මහේන්ද්‍රබානු නමින් පිරිවෙනක් කරවීය.
රජුගේ අභිෂේකයෙන් තුන්වන, හයවන, එකොළොස්වන, දොළොස්වන, විසිහත්වන හා තිස්වන වර්ෂවලදී උත්සව සහිතව උපසම්පදා විනය කර්ම සිදු කළේය. තවද අසූ මහා ශ්‍රාවකයන් වෙනුවෙන් මහා කඨින දානයක් ද පැවැත්වීය. මෙහිදී එක් දිනකින්ම සිවුරු අසූවක් වියවා කැප වූ වෙනත් ගරු භාණ්ඩ සමඟ ලක්දිව මහා භික්ෂූන් වහන්සේලාට පූජා කළ බව වංශ කතාව පූජාවලිය ආදී ඓතිහාසික මූලාශ්‍රවල සඳහන් වේ.
එවකට ශ්‍රී පාදය වැඳීමට යාම සඳහා තිබුණේ ඉතා දුෂ්කර මාර්ගයකි. වන්දනාකරුවන්ට පහසුවෙන් එහි යාම සඳහා එම මාර්ගය යළි සකස් කිරීමට රජු විසින් භාර කරන ලද්දේ දේවපතිරාජ නම් අමාත්‍යවරයාටය. රජුගේ අණ පරිදි දේවපතිරාජ අමාත්‍යවරයා සමනල ගලට යන මාර්ගයේ පාලම් රැසක් ද විහාර හා අම්බලම් ද සාදවා එම කටයුත්ත නිසි අයුරින්ම කළේය. මෙලෙස ඉදිකර පාලම් ඉතාමත් ශක්තිමත් විය. අත්තනගල්ලේ එහි මහරහතන් නමක් රහත් වූ ස්ථානයෙහි උපතිස්ස රජතුමා විසින් කරවූ පස් මහල් පායෙහි ඉතිරිව තිබුණේ ගල්ටැම් පමණි. දෙවන පරාක්‍රමබාහු රජුගේ උපදෙස් පරිදි දේව දේවපතිරාජ නම් අමාත්‍යවරයා එය යළිත් ගොඩ නගා අනෝමදස්සී නම් මාහිමියන්ට පූජා කළේය. දෙවන පරාක්‍රමබාහු අභාවයෙන් පසුව රජකමට පත් වූ ඔහුගේ වැඩිමහල් පුත් විජයබාහු කුමාරයා ද රාජ්‍ය පාලන කටයුතු භාර ගැනීමෙන් අනතුරුව ශාසනික කටයුතු තව තවත් ඉදිරියට ගෙන ගෙන යාමට කටයුතු කරන ලදී.
