එම් සාර්ලිස් මහතා.
එම්. සාර්ලිස් මහතා.
බෞද්ධ විහාර බිතු සිතුවම් කලාවේ විප්ලවීය වෙනසක් සිදු කළ ශ්‍රේෂ්ඨ කලා කරුවෙකු වන එම් .සාර්ලිස් මහතා වර්ෂ 1880 ක් වූ ජුනි මස 25 වනි දින අම්බලන්ගොඩ ආඳාදොළ ගම්මානයේ උපත ලැබීය. මෙතුමා බෞද්ධ චිත්‍ර කලාවේ පුරෝගාමිය ලෙසද හැඳින්වීමට හේතුව වනුයේ එතුමා අතින් බෞද්ධ චිත්‍රකලා විශයට සිදු වූ අනගිභවනීය සේවාව වේ.
වැලිවිට සරණංකර හිමියන්ගෙන් මූලික අධ්‍යාපනය ලද මොහු වැඩිදුර අධ්‍යාපනය සඳහා කොළඹ මාලිගාකන්ද පිරිවෙනට ඇතුලත් විය. ඔහු එහිදී පෙරදිග භාෂාවන් පිළිබඳව මෙන්ම බෞද්ධ පොතපත පරිශීලනය කිරීම මගින් ආගම පිළිබඳව ද හසුරු දැනුමක් උකහා ගැනීමට සමත් විය. එපමණක් නොව සිංහල, පාලි , හා සංස්කෘත යන භාෂාවන් පිළිබඳවද හසුරු දැනුමක් එම් සාර්ලිස් මහතා සතු විය.
සාර්ලිස් මහතා චිත්‍ර කලා විෂයෙහි ප්‍රවීණයෙකු වීමට බලපෑ මූලික කරුණ වන්නේ හික්කඩුවේ ශ්‍රී සුමංගල හිමියන් විසින් එවක මාලිගාකන්ද විහාරයේ බුද්ධ ප්‍රතිමා මන්දිරය සිතුවම් කරණයෙහි යෙදුණු රිචඩ් හෙන්රිකස් චිත්‍ර ශිල්පියා වෙත යොමු කිරීම වේ. එහිදී සිතුවම්කරණයෙහි මනා වූ හුරුවක් ලබා ගැනීමට එතුමා සමත් විය. එතැන් පටන් චිත්‍ර කලා විෂය මැනවින් ප්‍රගුණ කළ සාර්ලිස් මහතා දක්ෂ මූර්ති ශිල්පියෙකු බවටද පත්විය. ගැමි පරිසරයේ ආභාෂය මැනවින් ග්‍රහණය කරගත් මොහු ස්වෝත්සාහයෙන් මනා ලෙස අභ්‍යාසයන් හි නිරත වීම නිසා දක්ෂ චිත්‍ර ශිල්පියෙකු බවට ප්‍රචලිත විය.
හෙන්රි ඕල්කට් තුමා, අනගාරික ධර්මපාල තුමා , වැනි නායකයින්ගේ මූලිකත්වයෙන් ඇරඹි බෞද්ධ පුනරුදය නිසා සාර්ලිස් ශිල්පියාටද බෞද්ධ ආගම කෙරහි ලැදියාවක් ඇතිවිය.එතැන් පටන් ඔහු බෞද්ධ ආගමික සිතුවමි කරණයෙහි නිරත විය. එම කාල සීමාව තුල සාර්ලිස් මහතා නිර්මාණය කළ සිතුවම් සඳහා ඉහළ ජන ප්‍රසාදයක් ඇතිවිය. ඔහුගේ සිතුවම් තුල දක්නට ලැබෙන මනා ලෙස වර්ණ භාවිතය , එළිය අඳුර දැක්වීම , මනා ලෙස සම්පිණ්ඩනයෙහි යෙදී තිබීම , පර්යාවලෝකන ලක්ෂණ දැකිවීම , විචිත්‍ර සැරසිලි දැක්වීම ආදිය නිසා ඔහුගේ සිතුවම් එලෙස ජනාදරයට පාත්‍ර වන්නට ඇතැයි සිතිය හැකිය.
මෙතුමා සිතුවම් කළ ජනප්‍රිය සිතුවම් කීපයක් පහත දැක්වේ.
() දේවාරාධනය , නියත විවරණය , වෙසතුරු සිරිත , මහාමායා දේවිය දුටු සිහිනය , නම් තැබීම , මහා ප්‍රජාපතී ගෝතමිය , වප් මඟුල් උත්සවය , සිදුහත් කුමරු ශිල්ප දැක්වීම , සිදුහත් කුමරුගේ සරණ මංගල්‍යය , සිදුහත් කුමරු උයන් කෙළියට යාම , සිදුහත් කුමරුගේ අභිනිෂ්ක්‍රමණය , සිදුහත් කුමරු නේරංජාවෙන් එතෙර වීම , සිදුහත් කුමරුගේ කේශ ඡේදනය , සුරාතාවගේ කිරිපිඬු දානය , බුදුරජාණන් වහන්සේගේ සත් සතිය , බුදුන් වහන්සේ පාරාල්‍යෙය වනයට වැඩීම , නියත විවරණය , සිදුහත් කුමරුගේ උපත යනාදිය ඒ අතර වේ.
එසේම සාර්ලිස් මහතාගේ සිතුවම් ජනතාව අතර ප්‍රචලිත වී පවතින තවත් ආකාරයක් වේ. එනම් එතුමාගේ ලිතෝ මුද්‍රණ සිතුවම් වේ. සාර්ලිස් මහතාගේ ජනප්‍රිය ලිතෝ මුද්‍රණ සිතුවමක් වන සීවලී මහ රහතන් වහන්සේගේ සිතුවම දිවයිනේ බොහෝ ප්‍රදේශයන්හි නිවෙස් තුල දක්නට ලැබේ.
එම්. සාර්ලිස් මහතා ගේ සිතුවම් දක්නට ලැබෙන ස්ථාන ගණනාවක් වේ. අනුරාධපුරයේ උඩ මළුවේ බෝධිඝර විහාරය , දෙමටගොඩ වේළුවන විහාරය , තිඹිරිගස්යායේ අශෝකාරාමය , මාලිගා කන්ද විහාරය , තම්මිට බෝමළුවෙ විහාරය , ඉඳුරුව යාලේගම විහාරය , මහනුවර කටු කැලේ විහාරය යනාදිය ඉන් කීපයකි. එසසේම මාතර වෙහෙරහේන විහාරයේ අසූ අට රියන් බුද්ධ ප්‍රතිමාව ද එම් සාර්ලිස් ශිල්පියාණන් ගේ ශ්‍රේෂ්ඨ කලා කෘතියක් වේ.
එම් සාර්ලිස් ශිල්පියා චිත්‍ර කලාවට පමණක් නොව සෙසු කලා කටයුතු සඳහා ද මනා දක්ෂතාවයකින් යුත් අයෙක් විය. එනම් එතුමා වේදිකා සහ ඇඳුම් පැළඳුම් සැරසිලි නිර්මාණය කිරීමෙහි ප්‍රවීණයෙකු විය.
බෞද්ධ සිතුවම් කලාව නඟා සිටුවීමෙහි ලා මෙන්ම බෞද්ධ ජනයාගේ සිත් සතන් තුළ බුද්ධාලම්භන ප්‍රීතිය ජනිත කරවීමෙහි ලා අමරණීය මෙහෙවරක් සිදු කළ එම් සාර්ලිස් චිත්‍ර ශිල්පියාණන් ලාංකික ජන සිත් තුළ අමරණීය කලා කරුවෙකු ලෙස සදා වැඦඹෙනු ඇත.
