පොළොන්නරු රාජධානියේ ඓතිහාසික ස්ථාන 10

ලංකාතිලක ප්‍රතිමා ගෘහය

 අඩි 41 ක් උස හිටි බුදු පිළිමයක් ද සහිතව මහා පරාක්‍රමබාහු රජතුමා විසින් ඉදි කරනු ලැබුව ද පිළිමය අද වන විට කවන්ද රූපයක් පමණි.

ප්‍රතිමා ගෘහයේ වහලය සහමුලින්ම විනාශ වී ගොසිනි. එය ගඩොලින් තනා තිබූ බව පැවසේ. ඉදිරිපස බිත්ති දෙකෙහි දැවැන්ත කුළුණු දෙකක් තනා ඇති අතර ඒවා ගොඩනැඟිල්ලට මහත් තේජවන්ත බවක් ගෙන දීමට සමත් වී ඇත. දැනට ආරක්ෂා වී ඇති කුළුණක් අඩි 58 ක උසකින් යුක්තය. ඒවා එකල එමෙන් දෙගුණයක් උසකින් තිඛෙන්නට ඇතැයි විශ්වාස කෙරේ. ප්‍රතිමා ගෘහයෙහි අභ්‍යන්තර ගෘහය අඩි 21 ක් දිගින් ද අඩි 13.6 ක් පළලින් ද යුක්තය. ඉහළ මාලයට ගොඩ නැගීම පිණිස උතුරින් හා දකුණින් පියගැට පේළි දෙකක් දැක ගත හැකිය.

වංශ කථා වලට අනුව ලංකාතිලකය මහල් පහකින් යුක්ත වී ඇත. ඒවා පුෂ්පයන්ගෙන් ද බ්‍රහ්ම දේව රූපයන්ගෙන්ද ලතා මාලාවන්ගෙන්ද අලංකෘතව තිබුණි.

පෙර සඳහන් කළ කුළුණු දෙකෙහි ඉදිරිපස බදාම මිශ්‍රණයෙන් නිම වූ කැටයම්ද දේවතා රූපද දැක ගත හැකිය. ගොඩනැඟිල්ලේ අත්තිවාරම බොරදම් සහිතය.

ප්‍රතිමාඝරයෙහි දොරටුවෙහි ඇති කොරවක් ගල් හා දොරටුපාල කැටයම් අනුරාධපුර යුගයට හිමිකම් කියන බව මතයකි. කොරවක් ගලේ ඇතුල් පැත්තෙහි නාග කන්‍යවියකගේ කැටයමක් විධ්‍යාමාන වේ. වමතින් පුන්කලසක් ද දකුණතින් මල් කිනිත්තක් ද ගත් ඇය රැගුම් පාන වාමනයන් දෙදෙනෙකුට මැදී වී සිටින්නීය. කෙසේ වුව ද දැනට ඉතිරි වී ඇති ලංකාතිලකයේ නටබුන් දෙස බලන කළ පවා සිතට දැනෙනුයේ මහත් අභිමානයකි.  

 තිවංක පිළිමගෙය

 ක්‍රි.ව. 1153-1186 කාලයේ සිටි මහා පරාක්‍රමබාහු රජතුමා විසින් කරවන ලැදයි සැලකෙන පොළොන්නරුවේ තිවංක පිළිම ගෙය 2 වන පරාක්‍රමබාහු රජුගේ කාලයේදී ප්‍රතිසංස්කරණය කරන ලදැයි සැලකේ.

 මෙම තිවංක පිළිමගෙයි පොළොන්නරු යුගයට අයත් චිත්‍ර රාශියක් තිබුන ද අද වන විට ඒවා පෙනෙන නොපෙනෙන තරමට දුර්වල වී ඇත.මෙහි චිත්‍ර වලින් නිරූපණය කිරීමට බලාපොරොත්තු වී ඇත්තේ ජාතක කතාවන්ය. මෙම චිත්‍ර වල බොහෝ ලක්ෂණ සීගිරි බිතු සිතුවම් වලට නෑකම් කියයි.

 බුදු ගෙයි සැරසී ඇත්තේ දේව රූප වලිනි. මේවා ඉතා විසිතුරු සිත් ගන්නා රූප වේ. බුදුගෙයි වම් පස ඉතා විශාල චිත්‍රයක් වෙයි. ඉන් කියා පානුයේ බුදුන් වහන්සේ දෙව් ලොව සිට සංකස්ස නුවරට වැඩම කරන අවස්ථාවයි. තිවංක පිළිමගෙයි චිත්‍ර නිර්මානය කළ චිත්‍ර ශිල්පියාට කිසිවෙකුගේ බලපෑමක් සිදු වී නොමැත. එයට නිදසුනක් ලෙස දැක්විය හැක්කේ මෙම චිත්‍ර නිදහස් ආරකින් නිමවා තිබීමයි. මෙහි ඇති සෑම මිනිස් රුවක්ම ඉතා සියුම්ව ඇඳ තිබේ.

 තවද තිවංක පිළිම ගෙයි තිඛෙන්නා වූ චිත්‍ර වල විශේෂත්වයක් වන්නේ එක් චිත්‍රයක් ආශිතව එක් කතාවක් කියා පෑමය. කහ පැහැති පසුබිමක නිල්, අළු, කොළ හා රන් පැහැයන්ගෙන් යුතු චිත්‍ර මෙහි වේ. මෙහි ඇඳි චිත්‍ර අඩි 2 යි අගල් 5 ක් තරම් සිට අඩි 3½ ක් දක්වා පළල වේ. ඇතැම් තැනක සිතුවම් ඉන් මිදී අඩි 09 සිට අඩි 6 ක් පමණ තෙක් විහිදුවා ඇත. මෙහි ඇති සිතුවම් අතර ඉසි සිඟ ජාතකය, තේමීය ජාතකය, අසංඛවතී ජාතකය, මෛත්‍රීබල ජාතකය, කලගෝල කථාව ,මහා ජනක ජාතකය, මහා සුදස්සන ජාතකය, කුස ජාතකය, ආදිය ද බෝධිසත්වයන්ගේ තුසිත දෙවු ලොව වැඩ සිටින අයුරුත් දැක්වෙන ඒවා වේ.

 මීට අමතරව හඳුනා ගත නොහැකි සිතුවම් බොහෝමයක් මෙහි බිත්ති පුරා දැකිය හැකිය. එහෙත් ඒවා නිසි සංරක්ෂණයක් නොමැති කමින් පරිහානියට පත් වී ඇත. මහා පැරකුම්බා රජු විසින් කරන ලද තිවංක පිළිමගෙය 1236-1270 කාලයේ දෙවන පරාක්‍රමබාහු රජු විසින් සංරක්ෂණය කර ඇත

 අනතුරුව 1909 දී එච්.සී.පී ඛෙල් මහතා විසින් මෙහි චිත්‍ර වල ආරක්ෂාවට ඒ මත ඉටි ආලේප කරන ලදී. පසුව සෙනරත් පරණවිතාන මහතා ද මෙහි සංරක්ෂණ කටයුතු සිදු  කර ඇත.

කෙසේ වෙතත් ඉන් අනතුරුව මේ පිළිබඳ නිසි සොයා බැලීමක් සිදු නොවූයෙන් බොහෝ සිතුවම් විනාශ මුඛයට පත් වී ඇත.