වටදාගෙය
වටදාගෙය
ස්ථූපයක් වටා ස්තූපයේ ආරක්ෂාව පිණිස සහ වන්දනා මාන කරන්නන් ගේ පහසුව තකා ස්ථූපය මැදි කොට නිමවා ඇති ගොඩනැගිල්ල වටදාගෙය ලෙස හැඳින්වේ. චේතියඝර ,ධාතුගෙය, දාගෙය, ථූපඝර යනාදී නම් වලින්ද වටදාගෙය ව්‍යවහාර වේ. වටදාගෙය නිර්මාණයෙහි මූලාරම්භය අනුරාධපුර යුගයේ මැදභාගයෙදී සිදු විය. ඉන්දියාවේ මෞර්ය යුගයේ ආරම්භ වූ චෛත්‍ය ශාලා නැමති ගොඩනැඟිලි විශේෂය වටදාගෙය සඳහා ආභාසය ලැබෙන්නට ඇතැයි සැලකේ.
ස්ථූපයක් වටා උස් ගල් කුළුණු වට කිහිපයක් යොදා ඒ මත වහලයක් ඉදි කිරීම වටදාගෙයක මූලික සැලැස්ම වේ. මීට අමතරව අලංකාරය සහ ආරක්ෂාව සඳහා බිත්ති ද ඉදිකර තිබේ. ලංකාව තුල මේ වන විට හමුව ඇති ප්‍රධාන වටදාගෙවල් වනුයේ, ථූපාරාම වටදාගෙය ,ලංකාරාම වටදාගෙය, මිහින්තලය වටදාගෙය, මැදිරිගිරිය වටදාගෙය, පොළොන්නරුව වටදාගෙය, සහ හත්තිකුච්ඡි වටදාගෙය යනාදිය වේ. දැන් අපි ඒ එක් එක් වටදාගෙය අතුරින් කීපයක් පිළිබඳ තොරතුරු සංක්ෂිප්තව විමසා බලමු.
ථූපාරාම වටදාගෙය...........
ලංකාවට බුදු දහම ලැබීමෙන් පසුව මෙරට ඉදිවූ ප්‍රථම දාගැබ වනුයේ ථූපාරාම දාගැබ වේ. එය දෙවන පෑතිස් රජු විසින් ඉදි කළද එහි වටදාගෙය ඉදිකරන ලද්දේ, වසභ රජු වේ. මෙම වටදාගෙයි තිබූ මුළු ගල් කුලුණු සංඛ්‍යාව 176කි. නමුත් වර්තමානය වන විට ශේෂව ඇත්තේ, ගල්කණු 134 ක් පමණි. ඒ අතුරින් කුළුණු 93 ක් බිඳී ගොසින් ය. ඉතිරි 41 න් කුළුණු 10 ක ශීර්ෂ නොමැත. එබැවින් සම්පූර්ණයෙන් ම හොඳ තත්ත්වයේ පවතින ගල් කුළුණු සංඛ්‍යාව වනුයේ 31 ක් පමණි.
මිහින්තලය වටදාගෙය..............
මෙම වටදාගෙය මිහින්තලය පුදබිමෙහි මැද මළුවෙදි දක්නට ලැබේ. මෙම වටදාගෙයි ගල් කුළුණු වට දෙකක් ස්ථාපනය කරවා එම ගල් කුළුණු මත කලාතමක අයුරින් වටදාගෙය නිර්මාණය කර ඇත. මෙම වටදාගෙය ඉදි කිරීම සඳහා යොදාගෙන ඇති ගල් කුළුණු ථූපාරාම වටදාගෙය ඉදිකිරීම සඳහා යොදාගෙන ඇති ගල් කුළුණු වලට බෙහෙවින් සමාන ස්වරූපයක් ගනී.
හත්ථිකුච්ඡි වටදාගෙය.................
මෙම වටදාගෙයෙහි ඇති විශේෂ ලක්ෂණයක් වනුයේ එය චතුරස්‍රාකාර වෙදිකාවක් මත ඉදි කර තිබීමය. එවැනි චතුරස්‍රාකාර වේදිකාවක් මත ඉදිකර ඇති දැනට හමු වී ඇති එකම වටදාගෙය වනුයේ ද මෙම වටදාගෙයයි. මෙම වටදාගෙය තුළ පිහිටන ස්ථූපයෙහි අද වන විට දක්නට ලැබෙනුයේ ගර්භය පමණි.
ලංකාරාම වටදාගෙය........................
අනුරාධපුරයේ ඇති ලංකාරාම ස්ථූපය මැදි කොට මෙම වටදාගෙය නිර්මාණය කර ඇත . ස්ථූපය වටා ගල් කණු වට තුනක් ස්ථාපනය කර එම ගල් කණු මත වටදාගෙය ඉදිකර තිබේ.පළමු වටයේ ඇති ගල් කණු අතුරින් කුළුණු 4 ක් අද වන විට නිරුපද්‍රිතව පවතී. දෙවැනි වටයේ කුළුණු 28 ක් අතුරින් කුළුණු 15 ක් ද තෙවැනි වටයේ ඇති කුළුණු 39 ක් අතුරින් කුළුණු 17 ක් ද අද වන විට නිරුපද්‍රිතව ශේෂ ව පවතී.
පොළොන්නරුව වටදාගෙය............
පොළොන්නරුවේ රජකළ මහා පරාක්‍රමබාහු රජු විසින් ඉදි කරන ලද පොළොන්නරු වටදාගෙය හෙළ කළා කරුවන්ගේ කලා කෞශල්‍ය මැනවින් නිරූපණය කරයි. මහාචාර්ය එච් සී පී බෙල් මහතාගේ මතයට අනුව පොළොන්නරු වටදාගෙය බෞද්ධ ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයේ විශිෂ්ඨතම නිර්මාණය බව සැලකේ. එසේම පොළොන්නරු යුගයට අයත් කලාත්මකම සඳකඩ පහණ ද දැකගත හැකි වනුයේ පොළොන්නරු වටදාගෙය අභියසදී වේ.මෙම වටදාගෙයි ඇති ගල් කුළුනු සංඛ්‍යාව වනුයේ 32 කි. ගල් කුළුණු වට 4 කින් යුක්ත වන අතරම එක් වටයක් සඳහා ගල් කුළුණු 8 ක් බැගින් යොදා ඇත.එම ගල් කුළුණු වල ශීර්ෂයෝ කැටයම් කර තිබෙනු දක්නට ලැබේ. පොළොන්නරු වටදාගෙයෙහි සතර දිශාවට මුහුණ ලා සමාධි මුද්‍රාවෙන් වැඩහිඳින බුද්ධ ප්‍රතිමා සතරක් ද නිර්මාණය කර තිබීම මෙම වටදාගෙයෙහි දක්නට ලැබෙන තවත් සුවිශේෂී ලක්ෂණයකි.
මැදිරිගිරිය වටදාගෙය.....................
ලංකාවේ ඇති වටදාගෙය අතුරින් අලංකාරතම වටදාගෙය ලෙස සැලකෙනුයේ මෙම වටදාගෙය වේ.මෙම වටදාගෙය ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය අතින් පොළොන්නරු වටදාගෙයට සමානකමක් දක්වයි.සිව් වැනි අග්බෝ රාජ සමයේදී මලය රාජයන් විසින් මැදිරිගිරිය වටදාගෙය ඉදි කරන්නට ඇතැයි සැලකේ.
