ස්වභාවික වැසි වනාන්තර
ලෝකයේ කොතැනක ජිවත් වුව ද ස්වභාව සුන්දරත්වය සමග අපගේ ජීවිතය වෙලී ඇත. මුලින්ම මව සමග හිනැහෙන දරුවා දෙවනුව හිනැහෙන්නේ ස්වබාව ධර්මය සමග ය. ගෙදර දොරේ ඇති කරන සුරතල් සතුන් හා ගෙවත්තට එන වෙනත් සතුන් සමගත් මල් හා සමනළයන් සමගත් ළමා මනස නිතර සම්බන්දතාවයක් ගොඩනගා ගනී. එය ජීවිතය මුහුකුරා යන කාලයේත් එසේම පවතී. නගරයේ ඒකාකාරී කොන්ක්‍රිට් බිත්ති අතරේ වෙහෙසට පත්වන මිනිසා ස්වබාවික පරිසර පද්ධති සොයා ගොස් වැතිර සිටීමට හෝ එහි හරිත උරුමය රසවිදීමට ප්‍රියකරන්නේ ඒ නිසා ය.
ස්වාබාවික පරිසර පද්ධති වනසාලන සංවර්ධන ව්‍යාප්ති හා බැදුණු ඍජු දැව ජාවාරමත් නව සංවර්ධනය වෙනුවෙන් වනාන්තර ඩෝසර් කිරීමත් හේතුවෙන් මෙම නිදහස් පරිසර පද්ධති විනාශ වෙමින් තිබේ. ඒ හේතුවෙන් මේ පරිසර පද්ධති ඇසුරේ ජිවත් වන මිනිසුන් සතුන් විශාල ලෙස අනතුරට ලක්වේ. එය පාලනය කිරීමට හෝ වැළැක්වීමට සංවර්ධනය හසුරුවන අය ගණන් නොගන්නා හෙයින් සංවර්ධනය නාමයෙන් දිවි පුදන වනාන්තර වල කතාව මිනිසාගේ අනාගතයේ ශෝකාලාපයක් බදු ය. මේ වන විට ඉන්දුනීසියාවේත්, ලතින් ඇමරිකානු කලාපයේත් සෙසු සදාහරිත (සැමදා කොළ පාට) වනාන්තර සහිත ප්‍රදේශයවලත් කලට වැසි නොලැබීමත් අකාලයේ තද නියං කාලයක් වර්දධය වීමත් හේතුවෙන් ගොවිතැන් කළ අයට විශාල වශයෙන් අහිතකර ප්‍රතිපලවලට මුහුණ දීමට සිදුව ඇත .
සෑම වසරකදීම ලෝකයෙන් සමුගන්නා වනාන්තර ප්‍රමාණය හෙක්ටයාර ලක්ෂ 170 ක් බව පරිසර විද්‍යාඥයෝ කියා සිටිති. මුළු ඝර්ම කලාපයේ ම වන වැස්මෙන් 50 % ක් මේ වන විටත් ස්වභාව ධර්මයට අහිමි වී ඇත. 1970 දශකය උදා වන විට ඉන්දියාවේ දේව දාර සහ සල් වනාන්තර වැනසී ගියේ ය. 1970 සිට 1993 පමණ කාලය වන විට ලංකාවේ අක්කර ලක්ෂ 300 කට අධික ප්‍රමාණයක් ස්වබාවික වනාන්තර සංවර්ධනය සැලසුම් මගින් විනාශ කර ඇත. වර්තමානයේ ව්‍යපාරික කාෂිකර්මය සදහා ඉඩම් අක්කර දහස් ගනණක් යෙදවීම හේතුවෙන් මේ විපත වඩාත් පුළුල් විය. එයින් ලංකාවේ අඩි 8000 ක් උස වාර්ෂික වර්ෂාපතනය අගල් 200 ට වැඩි ස්වාබාවික වන වැස්මට ද හානි වී ඇත. ලොව පුරා ජනග‍හනය වැඩි වේ. වෙළෙදපොල සංකීරණ වේ. වනාන්තර ප්‍රදේශවල සංවර්ධනය කටයුතු සදහා ඩෝසර් යොදවා ඇත. ඇතැම් විට ස්වාබවික වනාන්තර හෙළි කර ඒවායේ ජනපද බිහිකෙරෙයි.පසුගිය කාලය ඇමසන් වනාන්තරය පෙදෙස හෙළිකොට පවුල් දශ ලක්ෂයක් පදිංචි කිරීමෙන් පසු 1980වන විට ඉන් දහයෙන් පංගුවක් විනාශ වී ගියේ ය .
සුවිශේෂී පරිසර පද්දති ලෝකයෙහි පැතිර ඇත්තේ පෘථිවියෙන් සියයට හතළිහකටත් අඩු ප්‍රමානයක් ය. එසේ නමුත් ලෝකයේ ජීවීහු අඩකටත් වඩා ප්‍රමාණයක් මේවායේ තුළ ම ජිවත් වෙති. එයිනුත් නිවර්තන වැසි වනාන්තර ජෛව විවිධත්ව සංරක්ෂණයේ මූලික කදවුරු ලෙස මේ වන විටත් නම් කර හමාර ය. මේවායේ ඇති සුවිශේෂී ගති ලක්‍ෂණය නිසා ආවරණය වූ නිවර්තන වැසි වනාන්තර ලෙස ද මේවා හැදින්වේ. වසරපුරා සෙන්ටිමීටර් 100 ට වැඩි වර්ෂාපතනයක් ලැබෙන ශාක පත්‍ර පළලට වැඩි එක වියනක් සේ බැදි සැමදා කොළ පාටට දිස්වෙන ස්වාබාවික තුරු ලතා ඇත්තේ වැසි වනාන්තරවල ය. මෙම වැසි වනාන්තර වියනක් ලෙස බැදී තිබුන ද ඇතැම් ශාක එම වියන විදගෙන ඉහළට ගමන් කරයි. ඒ අතර යටි රෝපනයක් ද දැකිය හැකි ය. ශාක ගහණය වර්ෂාපතනය සහ සිසිල ආදිය නිසි ලෙස පවතී නම් එම වනාන්තර වල ජෛව ගහණය මැනවින් ඉහළ යයි. ජෛව විවිධතත්වය ඉහළ යන තරමට එම වනාන්තර වල තිරසාර බව නිතැතින් ම ඉහළ යයි.මේවා වැසි වනාන්තර වල ස්වභාවිකවම සිදු වේ.
