ජිවින්ගේ දේහ කෘත්‍ය කෙරෙහි බලපාන යන්ත්‍රණ ප්‍රතික ක්‍රියා හා ස්වයං ස්නායු පද්ධතිය.
ප්‍රතික ක්‍රියා ( Refiex Actions)
අනුදැනුමකින් තොරව එනම් ඉබේ සිදුවන උත්තේජනයයන හට ක්ෂණිකව ප්‍රතිචාර දැක්වීමට ඇති හැකියාව Refiex Actions ලෙස හැදින්වේ.
රත්වූ දෙයක් නොදැනුවත්ව අපගේ අත ගැටුන සැනින් අත ඉවතට ගැනේ මෙය ප්‍රතික ක්‍රියාවකි.
මෙහි උත්තේජනය තාපයයි. මෙහිදී උත්තේජනය ප්‍රතිග්‍රහණ ප්‍රතිග්‍රහණය කරන්නේ සමයි.
පසුව රස්නය දැනුන බවට කරන පණිවුඩය සංවේදක නියුරෝන දිගේ සුෂුම්නාව වෙත ආවේගය පැමිණෙන අතර සුෂුම්නාවේ පාලනයෙන් චාලක නියුරෝනය දිගේ අතේ ද්ව්ශිර්ෂ පේශීන් (Biceps Muscle)
කරා යාවේ. එවිට එම පේශීන් සංකෝචනය වී ඇත ඉවතට ගැනීමේ ප්‍රතිචාරය සිදුවේ.
මොළයට ආවේග ගමන් කර මොළයේ පාලනය මගින් ප්‍රතිචාරය දැක්වීමට නම් ඊට වැඩි කාලයක් ගත වේ. එම අවස්ථාවේ අතට සිදුවිය හැකි හානිය වැඩිවේ.
නමුත් ක්ෂනිකයෙන් අත් ඉවත් කරගැනීම මගින් එයට සිදුවන හානිය අවමවේ.
අත ඉවතට ගැනෙන චලනය සිදුවෙනවාත් සමගම මොළයටද අතුරු පණිවුඩ යැවේ.
එනම් එහි ප්‍රථිපලය ලෙස රත් වූ දෙයක් අතේ ගැටීම මගින් අපේ අත ඉවතට ගත් බව අපට දැනගත හැකිවේ.
නමුත් රස්නය දැනිමෙන් අත ඉවතට ගත් කාරණය සිදුවුයේ අප දැනුමත්ව නොවේ.
මෙහිදී එවැන්නක් සිදුවීම දැන ගනු ලැබුවේ ප්‍රතික ක්‍රියාව සිදුවීමෙන් අනතුරුවය.
ප්‍රතික ක්‍රියාවක් සිදුවීම සදහා ආවේග ගමන් ගන්නා මාර්ගය ප්‍රතික චාපය නම් වේ.
රත් වූ දෙයක අත ගැටුන විට වහාම ගැනීමේදී එම ප්‍රතිචාරය සිදුවීමට අවේග ගමන් ගන්නා පිලිවල.
කපාල ප්‍රතික ක්‍රියා.
කපාල ප්‍රතික ක්‍රියාවක් යනු හිසේ පිහිටි අවයව සම්බන්ධ ප්‍රතික ක්‍රියා කපාල ප්‍රතික ක්‍රියා ලෙස හැදින්වේ.
එඅනම් කිබිසුම් යෑම, කටට කෙළ ඉනිම, කැස්ස ඇති වීම,ගිලීම, ඇසට ලැබෙන ආලෝකය අඩු වැඩි වීම කර්නිකාව කුඩා වීම හා විශාල වීම.
ඔබේ ඇසපිය ක්ෂණිකව වැසෙනු ඇත. එය ප්‍රතික ක්‍රියාවකි. එය පාලනය වුයේ සුෂුම්නාවෙන් නොවේ. එනම් එය කපාල ප්‍රතිකය ක්‍රියාවකි.
ස්වයං සාධක ස්නායු පද්ධතිය.
ස්වයං ස්නායු පද්ධතිය ලෙස හදුන්වන්නේ හෘද ස්පන්දනය, ආහාර මාර්ගයේ ග්‍රන්ථි වලින් ස්‍රාවය හට ගැනීම, ආහාර මාර්ගයේ කපාලවල ක්‍රියා කාරිත්වය,රුධිර වාහිනී සංකෝචනයවීම හෝ විස්තාරණය වීම.
වැනි ජීවයන් පවත්වා ගැනීමට අවශ්‍ය මෙම ක්‍රියාවන් සිදුවන්නේ අනිච්ජානුතවය.
එවැනි ක්‍රියා පාලනය වන පද්ධතිය වන්නේ ස්වයං සාධක ස්නායුපද්ධතියයි.
ස්වයං ස්නායු පද්ධතියක උප පද්ධතින් දෙකක් හමුවේ.
1 අනුවේගී ස්නායු පද්ධතිය (Sympathetic Nervous System)
2 ප්‍රත්‍යානුවේගී ස්නායු පද්ධතිය (Parasympathetic Nervous System)
මෙම පද්ධතීන් දෙක පිලිබදව විස්තරාත්මක කරුණු.
අනුවේගී ස්නායු පද්ධතිය Sympathetic Nervous System
අනුවේගී ස්නායු පද්ධතිය දිගේ අවේග යාමේ දී සිදුවන ක්‍රියාවලිය සරලව සැලකීමේදී
ඇසේ කණිනිකාව විශාල වීම, හෘද ස්පන්දන වේගය වැඩිවීම, ශ්වාස නාලිකා හා අනු ශ්වාස නාලිකා විස්තාරණය වේ.
ආශ්වාස හා ප්‍රාශ්වාස වේගය වැඩිවේ, අධිවෘක්ත ග්‍රන්ථි උත්තේජනය වේ, අන්ත්‍රවල චලන අඩු වේ.
අප බියට පත්වූ අවස්ථාවක ආවේග යැවෙන්නේ අනුවේගී ස්නායු පද්ධතිය හරහාය.
එවිට හෘද ස්පන්දන වේගය හා ශ්වසන වේගය වැඩි වේ.
ඇසේ තාරා මණ්ඩලය විස්තාරණය වේ.
ධමනි සංකෝචනය වේ. රුධිර පීඩනය වැඩිවේ මම ක්‍රියා වලියේ ප්‍රථිපලය වන්නේ එම අවස්ථාවෙඩි ඉක්මනින් ප්‍රතිචාර දැක්වීමට හැකියාව ලැබීමයි.
ප්‍රත්‍යානුවේගී ස්නායු පද්ධතිය Parasympathetic Nervous System
මෙහිදී අනුවේගී ස්නායු පද්ධතියේ ක්‍රියාකාරිත්වය ට ප්‍රති විරුද්ධ ක්‍රියාවන් ප්‍රත්‍යානුවේගී ස්නායු පද්ධතිය මගින් සිදුවේ.
එනම් කණිනිකාව කුඩා වීම,හෘද ස්පන්දන වේගය අඩු වීම, ශ්වාස නාලිකා හා අනු ශ්වාස නාලිකා සංකෝචනය වීම, ආමාශීයික සංකෝචනය වැඩි වීම.
අග්න්‍යාශය ස්‍රාවය වැඩිවීම.
අන්ත්‍රවල චලන වේගය වැඩි වීම.
එනම් මෙමගින් ශරීරය ලිහිල් කිරීම සිදු කෙරේ.
මෙම ලිපිය මගින් ප්‍රතික ක්‍රියා හා ස්වයං සාධක ස්නායු පද්ධතිය පිලිබදව සරල අවබෝධයක් ලබාගත හැකිය.
ලිපියේ යම් දෝෂයක් ඇති නම් සමාවන්න. සුභ දවසක්.
