මිනිස් සිරුරේ පද්ධති 04 (රුධිර සංසරණ පද්ධතිය 2)
රුධිර සංසරණ පද්ධතිය
හෘදයේ දකුණු කෝෂිකාවෙන් ආරම්භ වන පුප්ඵුශිය ධමනිය පෙනහැලි වලට රුධිරය ගෙනයයි. පෙනහළු තුළදී පූප්ඵුශිය ධමනිය කුඩා ශාඛා වලට බෙදේ. එම කුඩාශාඛා නැවතත් කේෂනාලිකා වලට බෙදේ. සංස්ථානික මහා ධමනිය උර කුහරයේ සිට මහා ප්‍රාචීරය හරහා උදර කුහරයට ඇතුළු වී උදර කුහරයේ ඇති විවිධ ඉන්ද්‍රියන් වෙතට රුධිරය ගෙනයයි. උදර කුහරයේ පහළ කොටසේදී සංස්ථානික මහා ධමනිය දෙකට බෙදී පාද දෙකට රුධිරය ගෙනයනු ලබයි. සෑම ධමනියක්ම කුඩා ශාඛා වලට බෙදී අවසානයේදී කේෂනාලිකා සෑදේ. සිරුරේ පර්යන්ත පෙදෙස්වල සිට හෘදය වෙතට රුධිරය ගෙන එනරුධිර වාහිනී ජාලයකින් ශිරා පද්දතිය සෑදී ඇත. පුප්ඵුශිය ශිරාවේ හැර අනෙකුත් ශිරාවල ඔක්සිජනීහෘත (ඔක්සිජන් ඉවත් වූ ) රුධිරය හෘදය දෙසට ගෙන එන අතර එම රුධිරය හෘදයේ දකුණු කර්ණිකාවලට ඇතුළු වේ. ඊට පසු දකුණු කෝෂිකාවට ඇතුළු වේ. දකුණු කෝෂිකාවේ සිට එම රුධිරය පුප්ඵුශිය ධමනය දිගේ පෙනහැලි වලට ගොස් එහිදී ඔක්සිජන් ලබාගෙන ජනවාෂ්ප හා කාබන් ඩයොක්සයිඩ් පිටකර පුප්ඵුශිය ශිරා දිගේ හෘදයේ වම් කර්ණිකාව වෙතට පැමිණේ. ඊට පසුව වම් කෝෂිකාවට ඇතුළු වේ. ශිරාවල බිත්ති ධමනිවල බිත්ති වලට වඩා තුනීය. ප්‍රත්‍යස්ථතාවයෙන් අඩුය. ශරා දිගේ රුධිරය ආපසු යාම වැළැක්වීම සදහා ශිරාවල කපාට පිහිටා ඇත.
සිරුරේ ඉහළ කොටසේ එනම් හිස, බෙල්ල, අත් වැනි කොටස්වල සිට එන රුධිරය පූර්ව මහ ශිරාව ඔස්සේ පැමිණ දකුණු කර්ණිකාවට ඇතුළු වේ. පාද වලින් සහ සිරුරේ අපර කොටසින් එන රුධිරය අපර මහා ශරාව ඔස්සේ අවුත් දකුණු කර්ණිකාවට ඇතුළු වේ. ධමනිකා බෙදීමෙන් සෑදුනු කේෂනාලිකා සිරුරේ පටක තුළදී එක්වීමෙන් ශිරාවල කේෂ නාලිකා සෑදේ. මෙම ශිරාවල කේෂනාලිකා එක්වීමෙන් කුඩා ශිරා සෑදෙන අතර ඒවා එක්වීමෙන් මහ ශිරා සෑදේ. ධමනි මගින් රුධිරය සැපයෙන ඉන්ද්‍රියන් සහ කොටස් අනුවත් ශිරා ආරම්භ වන ස්ථාන අනුවත් ඒවාට නම් යොදා ඇත. උදර කුහරය තුළදී අතුනුබහන් ශිරා එක්වීමෙන් ප්‍රතිහාර ශිරා පද්ධතිය සෑදේ. මේ මගින් ආහාර මාර්ගයේදී අවශෝෂණය කරගත් ආහාර ද්‍රව්‍ය සහිත රුධිරය අක්මාව වෙත යැවේ. අක්මාවේදී ආහාර වල ඇති වැඩිමනත් ග්ලූකෝස්, ග්ලයිකෝජන් බවට හැරේ. වැඩිමලත් ඇමයිනෝ අම්ල බිද දමයි. එහිදී සෑදෙන සිරුරට විෂ සහිත ඇමෝනියා, යූරියා යූරික් අම්ලය බවට හැරේ.
මිනිසාගේ රුධිර සංසරණය ද්වි සංසරණ ක්‍රමයකි. එම සංසරණ ක්‍රම දෙක නම්,
- සංස්ථානික රුධිර සංසරණය
- පුප්ඵුශිය රුධිර සංසරණය
හෘදයේ වම් කෝෂිකාවෙන් ආරම්භ වන සංස්ථානික මහා ධමනිය ඔස්සේ ගමන් ගන්නා රුධිරය සිරුර පුරා සංසරණය වී පූර්ව මහ ශිරාව මගින් සහ අපර මහ ශිරාව මගින් හෘදයේ දකුණු කර්ණිකාවට ඇතුළු වේ. මෙම රුධිර සංසරණය “සංස්ථානික රුධිර සංසරණය” ලෙස හදුන්වනු ලබයි. මෙම රුධිර සංසරණයේදී පටක වලට ආහාර සහ ඔක්සිජන් සැපයේ. පටක වලින් කාබන්ඩයොක්සයිඩ්, ජලය සහ තවත් අපද්‍රව්‍ය රුධිරයට ලබා ගනී. මේවායින් ජලය වැඩි ප්‍රමාණයක් සහ බොහෝ අපද්‍රව්‍ය වකුගඩු තුළදී මූත්‍රා ලෙස රුධිරයෙන් ඉවත් කරයි.
පුර්වමහ ශිරාව හා අපරමහ ශිරාව ඔස්සේ දකුණු කර්ණිකාවට ඇතුළු වන රුධිරය දකුණු කෝෂිකාව යයි. එතැන්සිට පුප්ඵුශිය ධමනිය ඔස්සේ පෙනහැලිවලට ගොස් කාබන්ඩයොක්සයිඩ් හා ජලය (ජල වාෂ්ප ලෙස) කොටසක් පිට කරන අතර ඔක්සිජන් වායුව ලබාගෙන පුප්ඵුශිය ශිරාව ඔස්සේ වම් කර්ණිකාව වෙතට පැමිණේ. මෙම රුධිර සංසරණය “පුප්ඵුශිය රුධිර සංසරණය” ලෙස හදුන්වනු ලබයි.
එක් එක් රුධිර ප්‍රමාණයන් හෘදය වස්තුවේ වාම කෝෂිකාවේ සිට මහා ධමනිය ඇතුළු වේ. එසේ ඇතුලු වන හැම වාරයකදීම ධමනියේ පිම්බීමක් ඇති වේ. මෙසේ ඇ වන්නා වූ පිම්බීම නාඩි වැටීම යනුවෙන් හදුන්වනු ලබයි. මෙම නාඩි වැඩීම බලාගතහැකි එක් ස්ථානයක් නම් මැණික් කටුවයි. එසේ සිදු කළ හැක්කේ මැණික් කටුව හරහා ධමනි වැටී තිබීම නිසාය.
රුධිරයෙන් සිදුකර දෙන කාර්යන්,
- ආහාරයෙන් උරා ගන්නා ලබන පෝෂණ කොටස් ශරීරයේ අවශ්‍ය නොටස් වෙතට ගෙනයාම.
- නාල නොමැති ග්‍රන්තීන්ගේ ආසව ශරීරට පුරා බෙදා හැරීම.
- සෛල වෙතට ජලය ගෙනයාම.
- ශරීරය රෝග වලින් ආරක්ෂා කිරීම.
- ශරීරයේ උෂ්ණත්වය සමානව පවත්වා ගැනීමට උපකාරී වීම.
- අපදුව්‍යයන් බැහැර කිරීම සදහා එම ද්‍රව්‍ය පෙනහළු, අක්මාව, සම, වකුගඩු ආදී ඉන්ද්‍රියන් වෙතට රැගෙන යාම.
