මිනිස් සිරුරේ පද්ධති 05 (ස්නායු පද්ධතිය 1)
ස්නායු පද්ධතිය
මිනිස් සිරුරේ ක්‍රියාවයන් පාලනය කිරීම සදහා වඩාත්ම වැදගත් ඉන්ද්‍රීය පද්ධතිය වන්නේ ස්නායු පද්ධතියයි. මෙම ස්නායූ පද්ධතිය ඉගෙනීමේ පහසුව උදෙසා කොටස් දෙකකට බෙදා දක්වා ඇත. එනම්,
- මධ්‍ය ස්නායූ පද්ධතිය (මොළය හා සුසුම්නාව)
- පර්යන්ත ස්නායූ පද්ධතිය (මොළයෙන් හා සුසුම්නාවෙන් ආරම්භ වී සිරුර පුරා සම්බන්ධ ස්නායු)
ස්නායු පටක සෑදී ඇති ස්නායු සෛල “නියුරෝන” නමින් හැදින්වේ. මුළු ස්නායූ පද්ධතිය නියුරෝණ බිලියන ගණනකින් සමන්විතය. ඒ අනුව ස්නායූ පද්ධතියේ තැනුම් ඒකකය වන්නේ නියුරෝනයයි. විවිධ නියුරෝන හැඩයෙන් හා ප්‍රමානයෙන් වෙනස් වුවත් ඒවායේ මූලික ව්‍යුහය එක හා සමානය. ඒක ධ්‍රැවිය නියුරෝන, ද්වි ධ්‍රැවීය නියුරෝණ හා බහු ධ්‍රැවීය නියුරෝන වශයෙන් නියුරෝන වර්ග කිහිපයකි. නියුරෝනයක් නයෂ්ටියක් සහිත සෛල දේහයකින් යුක්ත වන අතර එයින් පිටතට නෙරීම් කිහිපයක් විහිදී යයි. යාඩද නියුරෝන එකිනෙක සම්බන්ධ කෙරෙන්නේ මෙම නෙරීම් මගිනි. අනුශාඛා නමින් හැදින්වෙන මෙම නෙරීම් වලින් එකක් අනෙක් ඒවාට වඩා දිගින් වැඩිය. එය “අක්සනය” නම්වේ. අනුශාඛා සහ අක්සන වඩාත් කුඩා නෙරීම් වලින් කෙළවර වන අතර එම කුඩා නෙරීම් “අනුශාඛිකා” නමින් හැදින්වේ. ස්නායූ ආවේග අනුශාඛා දිගේ සෛල දේහය වෙතට ගෙන එයි. එක්සන දිගේ සෛල දේහයන් ඉවතට ගෙනයයි. අක්සන ගණනාවක් හෝ අනුශාඛා ගණනාවක් හෝ මෙම නෙරීම් දෙවර්ගයෙන්ම එකතු වීමෙන් ස්නායූ තන්තුවක් සෑදී ඇත. ස්නායු තන්තු එකතු වීමෙන් සුනායු සෑදි ඇත. අනුශාඛා මගින් ස්නායු ආවේග නියුරෝණයක සෛල දේහය වෙතට ලබා ගන්නා හෙයින් ඒවා අභිවාහී ස්නායු තන්තු නමින් හදුන්වනු ලබයි. මේවායේ අන්ත ප්‍රතිග්‍රාහක තුළ පිහිටා ඇත.
අක්සන වලින් සෑදී ඇති ස්නායු තන්තු “අපවාහී ස්නායු තන්තු” නමින් හැදින්වේ. මේවා මගින් කාරක වෙතට ස්නායූ ආවේග යැවේ. මිලිමීටරයක් තරම් කෙටි හා මීටරයක් තරම් දිග අනුශාඛා හා අක්සන ඇත. සමහර අක්සන “මයලීන් කොපුව” නමින් හැදින්වෙන ආවරණයකින් ආවරණය වී ඇත. මෙසේ ආවරණය වී ඇති අක්සන දිගේ ඉතා වේගයෙන් ස්නායු ආව්ග ගෙනයයි. නියුරෝන දෙකක් හමුවන ස්ථානයේ කුඩා හිදැසක් ඇති අතර මෙ ස්ථානය උපාගමය වශයෙන් හැදින්වේ. ස්නායු ආවේගයක් යනු විද්‍යුත් හා රසායනික විපර්යාසයකි.
මධ්‍ය ස්නායූ පද්ධතිය
ඉහත සදහන් කර ඇති පරිදි මධ්‍ය ස්නායූ පද්ධතිය මොළය හා සුසුම්නාව යන කොටස් දෙකකින් සෑදී ඇත.
මොළය
මොළය හිස් කබලකින් ආරක්ෂා වී පවතී. එය සියුම් ස්නායූ පටක වලින් සමන්විතය. මෙනින්ජි පටල නම්වූ පටල තුනකින් ආවරණය වී ඇත. මොළය ප්‍රධාන කොටස් තුනකට බෙදා දැක්විය හැකිය. එනම්, මස්තිෂ්කය, අනුමස්තිෂ්කය, සහ සුසුම්නාව යනු එම කොටස් තුනයි.
මස්තිෂ්කය මොළයේ විශාලතම කොටස වන අතර වම් හා දකුණු මස්තිෂ්ක අර්ධගොල දෙකකින් යුක්තය. වම් මස්තිෂ්ක අර්ධගොලය සිරුරේ දකුණු පසින් ගෙනඑනු ලබන ආවේග සම්බන්ධවද දකුණු මස්තිෂ්ක අර්ධගෝලය වම් පසින් ගෙනඑනු ලබන ආවේග සම්බන්ධවද කටයුතු කරයි. ක්ෂිරපායි සතුන් අතරින් සිරුරේ ප්‍රමාණයට සාපේක්ෂ ලෙස විශාලතම මස්තිෂ්කය ඇත්තේ මිනිසාටය. ඇස, කන, නාසය, දිව, සම වැනි ප්‍රතිග්‍රාහක ඉන්ද්‍රියන්ගෙන් ලැබෙන සංවේදන හදුනා ගැනීම, ඉච්ඡානුග ක්‍රියා පාලනය වීම, බුද්ධිය, ස්මරණය වැනි උසස් මානසික කෘත්‍යන් පාලය වීම යනාදිය මස්තිෂ්කය මගින් සිදුවේ.
මස්තිෂ්කයට පහළින් හිසේ පිටුපසට වන්නට අනුමස්තිෂ්කය පිහිටා ඇත. චලන සමායෝජනය, සිරුරේ සමතුලිතතාව ආරක්ෂා කිරීමට උපකාරී වීම, වැනි ක්‍රියාවන් සදහා අනුමස්තිෂ්කය දායකත්වය සපයයි. මොළයේ අනෙකුත් කොටස් සුසුම්නාව හා සම්බන්ධ වන ප්‍රදේශය “සුසුම්නා ශීර්ෂකය” යි. මෙය මොළයේ අපරම කොටසද වේ. ස්වසනය, ගිලීම, වමනය, හෘද ස්පන්දනය, ග්‍රන්ථි වලින් ස්‍රාව පිටවීම වැනි අනිච්ඡානුග කාර්යයන් සුසුම්නා ශීර්ෂකය මගින් පාලනය කරනු ලබයි. මොළයෙන් පටන් ගෙන සිරුරේ විවිධ කොටස් හා සම්බන්ධ වන ස්නායු යුගල් දොළහක් මිනිසාට ඇත. මේවා “කපාල ස්නායූ” නමින් හදුන්වනු ලබයි. මේවායින් වැඩි ගණනක් සම්බන්ධ වන්නේ බෙල්ල හා ඉන් ඉහළ කොටස් වලටයි. දහවන කපාල ස්නායු යුගලය බෙල්ලෙන් පහළට පැමිණ පෙනහැලි, හෘදය, ආමාශය වැනි අවයම සමග සම්බන්ධ වේ.
මධ්‍ය ස්නායු පද්ධතියේ අනෙක් කොටස වන්නේ සුසුම්නාවයි. සුසුම්නාව මොළය හා සම්බන්ධව පවතින අතර කශේරුව හෙවත් කොදු ඇට පේළිය මගින් එය ආරක්ෂා වී පවතී. සුසුම්නාවද මොළය මෙන්ම මෙන්ජින් පටල වලින් ආවරණය වී පවතී. සුසුම්නාවෙන් පටන් ගන්නා ස්නායු යුගල තිස් එකක් ශරීරයේ විවිධ කොටස් හා සම්බන්ධ වේ.
