පුරුෂ ප්රජනක පද්ධතිය
පුරුෂ ප්රජනක පද්ධතියේ ඉතාම වැදගත් වනුයේ ශිෂ්ණය සහ වෘෂණ යන කොටස් දෙකය. ශිෂ්ණය සිලින්ඩරාකාර වන අතර එහි ඇතුළත ස්පන්ජිමය ස්වාභාවයක් ගනී. ශිෂ්ණය සෘජුවන විට මෙම කොටස රුධිරයෙන් පිරේ. ශිෂ්ණයේ අග තොටස අතිශයින් සංවේදී කොටසකි. ශිෂ්ණය මැදින් පිහිටි මූත්ර මාර්ගය, මූත්ර සහ ශුක්ර තරලය පිට කිරීම සදහා සැකසුන පොදු නාලයකි. සංසර්ගයේ දී ස්ත්රියගේ යෝනි මාර්ගය තුළට ශුක්ර මුදා හැරීම ශිෂ්ණයේ මූලික කාර්යය වේ. ශුක්රානුවක් හිසක්, ගෙලක්, මධ්ය කොටසක්, වලිගයක්, අවසාන කොටසක් යනුවෙන් කොටස් කිහිපයකින් යුක්තය.
පුරුෂ ප්රජනක පද්ධතියේ සහ ඒ ආශ්රිත තවත් කොටස් කිහිපයක් නම් වෘෂණ, වෘෂණ කෝෂ, අපිවෘෂණය, ශුක්ර ආශයිකාව සහ පුරස්ථ ග්රන්ථි යන ඒවාය. ඕවලාකාර හැඩැති ග්රන්ථි යුවලක් ලෙස වෘෂණ පිහිටා ඇත. වෘෂණ මගින් ශුක්රාණු සහ ලිංගික හෝමෝන නිපදවේ. මෙම හෝමෝන මගින් පුරුෂයෙකුගේ ද්විතීය ලිංගික ලක්ෂණ ඇතිවේ. වෘෂණය හා අපිවෘෂණය ඇතුළත්ව ඇති මල්ලක් වැනි කොටස වෘෂණ කෝෂ වේ. වෘෂණ මගින් නිපදවෙන ශුක්රාණු තාවකාලිකව තැම්පත් කරඇති සර්පිලාකාර නාළ සමූහයකින් සෑදී ඇති කොටස අපිවෘෂණයයි. ශුක්ර තරලය නිපදවීමට අවශ්ය දියරයක් නිකුත් කරන කුඩා මල්ලක් වැනි කොටස ශුක්ර ආශයිකාවයි. මුත්ර මාර්ගයේ ඉහළ කොළවරේ මුත්රාසය අසළ පුරස්ථ ග්රන්ථිය පිහිටා ඇත. මෙය මුත්ර සහ ශුක්ර තරලය එකවර පිටවීම වැලැක්වීම සදහා කපාටයක් මෙන් ක්රියා කරයි.
ස්ත්රී ප්රජනක පද්ධතිය
ස්ත්රී ප්රජනක පද්ධතිය සෝනි මුඛය, යෝනි මාර්ගය, ගර්භාෂය, පැළෝපීය නාළ, ඩිම්බ කෝෂ යන කොටස් වලින් යුක්තය. යෝනි මුඛයේ සිට ගර්භාෂය දක්වා කොටස යෝනි මාර්ගයයි. යෝනි මාර්ගයේ ආරම්භයේ ඉහළින් පිහිටා ඇති භගමනිය නම්වූ කොටස අතිශයින් සංවේදී වේ. පුරුෂ ප්රජනක පද්ධතියේ ශීෂ්ණය මෙන් මෙහිද ස්පන්ජිමය පටක දක්නට ඇත. ඒසේම ස්නායූ අන්ත රාශියක්ද දැකගත හැකිය. ස්ත්රී ප්රජනක සෛල වන ඩිම්බ නිපදවීම සදහා ස්ත්රී ප්රජනක පද්ධතියේ ඩිම්බකෝෂ යුවළක් පිහිටා ඇත. මේවා උදකර කුහරය තුළ පිහිටා ඇත. දින 28 කට පමණ වරක් ඩිම්බ මෝචනය සිදුවේ. මෙය සිදුවන්නේ ස්ත්රියක් වැඩිවියට පත් වූ අවස්ථාවේ සිට වසය අවු 50 දක්වා පමණ කාලය තුළදීය. සාමාන්යයෙන් වම් හා දකුණු ඩිම්බ කෝෂයෙන් මාරුවෙන් මාරුවට ඩිම්බ මෝචනය සිදුවන බැවින් ඩිම්බ කෝෂයකින් ඩිම්බයක් මෝචය වන්නේ දින 56 කට පමණ පසුවය. මෙසේ මෝචනය වන ඩිම්බය පැළෝපීය නාළය වෙත පැමිණේ.
සංසර්ගයේදී ස්ත්රියකගේ යෝනි මාර්ගය තුළට ඇතුලු වූ ශුක්රානු පැලෝපීය නාළයේ ඉහල කෙළවර දකවා ගමන් කරයි.ඩිම්බ සංසේවනය සිදුවන්නේ පැලෝපීය නාළය තුලදීය. වැරදි ලිංගික සම්බන්ධතාවන් නිසා ලිංගාශ්රිත රෝග වැළදීමට ඉඩකඩ ඇත. ස්ත්රියක් ගර්භණී අවස්ථාව පත්වූ විට ඉතාමත් පෝෂධායී, වසවිස නොමැති පිරිසිදු ආහාර පරිබෝජනයට ගත යුතුය. එසේ නොවුනහොත් එය දරුවාට මෙන්ම මවටද අහිත කර තත්වයන් ඇවිය හැකිය. ස්ත්රිකගේ සිරුර තම කුස තුළදී බිළිදෙකුට වැඩීමට හැකි වන ලෙසත් එම බිලිදා බිහි වූ පසුව මව් කිරි ලබා දීමට හැකි වන ලෙසත් ශරීරය නිර්මාණය වී ඇත.
මූත්ර පද්ධතිය
අප සිරුරේ පරිවෘතීය ක්රියාවලදී සිරුරට නිශ්ප්රයෝජන ද්රව්ය සෑදේ. මේවා සිරුර තුළ එක්රැස් වී තිබීම සිරුරට අහිතකර බැවින් ඉවත් කළ යුතුය. මෙම බහිශ්රාවීය ද්රව්ය ප්රධාන වශයෙන් සිරුරෙන් ඉවත් වන්නේ මූත්ර ලෙසයි. මූත්ර ලෙස බහිස්රාවීය ද්රව්ය ඉවත් කිරීම සදහා නිර්මාණය වී ඇති ඉන්ද්රිය පද්ධතිය වෘක්ක හෙවත් වකුගඩු දෙකකින්ද, මූත්ර වාහිනී දෙකකින්ද, මුත්රාසයකින් හා මූත්ර මාර්ගයකින්ද සමන්විතය. මිනිසාගේ වෘක්ක ඉණට ඉහලින් කශේරුව දෙපස උදරසේ පිටුපස බිත්තිය මත පිහිටා ඇත. මේවා හැඩයෙන් බෝංචි ඇට වලට සමානය. එක් වෘක්කයක් තුළ මුත්ර පෙරිම සිදුවන දගර ගැසුණු නාළිකා දස ලක්ෂයක් පමණ ඇත. මේවා “වෘක්කාණු” නම් වේ.
මූත්රාවල අඩංගු ද්රව්ය කිහිපයක් නම්,