මලය දේශය සහ එහි ව්‍යාප්තිය. (02 කොටස)
ප්‍රාග් එෛතිහාසික, අනුරපුර, පොළොන්නරු, ගම්පොල හා කොට්ටේ ආදී යුගයන්හි දී දේශපාලනික ඉතිහාසය සකස් වීමෙහිලා මලය දේශයෙහි දායකත්වය.
මූලිකවම ඉතිහාසය හැඩගැසීම කෙරෙහි මලය දේශය දේහපාළන වශයෙන් ද ඉතා වැදගත් විය. මෙම දේශය වනාහි ප්‍රසිද්ධ වූයේ දුෂ්කර අවස්ථාවලදි රජවරුන් ආරක්ෂා කොට නැවත රටට අවශ්‍ය කාලීන රජෙකු බිහි කිරීමටය. විශේෂයෙන්ම උඩ රටට රාජධානය නම් වූ ග්‍රන්ථයෙහි මලය දේශය වනාහි අතයන්තයෙන් අබය භුමියක් බව සදහන් වේ. “ සතුරු ආක්‍රමන ඇති වූ අවස්ථාවන්හිදි අභයන්තර ආරාවුල් ඇති වූ අවස්ථාවන්හිදි මලය රට පරාජියන්ගේ අභය භුමියක් ලෙසස ැලකුණි.” යනුවෙන් එහි සදහන් වේ. මෙමම මතය මලය දේශයේ භූගොලිය බුසුබිම නිරීක්ෂණය කිරීමේදි පැහැදිලි වේ.
විශේෂයෙන්ම මලය දේශයේ ඉතිහාසය වනාහි ඇත අතීතයට දිව යන්නකි. ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රාග් ඓතිහාසික යුගයේදී ආදි මානවයන් මලය දේශය ආශ්‍රිතව ජීවත් වූ බවට සාදක හමු වේ. එහිලා මහනුවර පේරාදෙණිය බිබිල හොර්ටන් තැන්න ගම්පොළ ආදි වූ ස්ථානයන්හි ආදි මාණවයන් ජීවත් වූ බවට පුරා විද්‍යාත්මක හා සාහිත්‍යාත්මක සාදක හමු වේ. එයින් තහවුරු වනුයේ මලය දේශය ආදි මානවයන්ට ආරක්ෂිත අබය භූමියක් වූබවයි. මේ ප්‍රදේශ ආශ්‍රිත ආදි මානව වංශ තොරතුරු සොයා බැලීමේදී එහි අතීතය ප්ලයිස්ටොසීන් (ඡකැසිඑදජැබැ) සමයට තරම් ඈතට දිව යන බව පෙනේ. රත්නපුර මැණික් පතල් වලින් ලැබුනු අස්ති අවශේස මගින් හිපපොටේමස් රයිනොසරස් වැනි සතුන් වාසය කළ බවට කරුණු අණාරිණය වේ. මේ සොයා ගැනීම්වල කාළ නිර්ණය අවුරුදු 200000සිට අවුරුදු 50000 ක් තරම් පැරණියැයි අනුමාණ කර තිබේ. (දැරණියගල 1984 61 - 63 ද දැරණියගල. 1980. 152- 207). මධ්‍ය කදුකර ප්‍රදේශ ආසන්නයේ මෙලෙස ස්ථාන ගත වී ඇති පුරා විදයා සාධක අතීතය ගොඩ නැගීමෙහිලා උපකාරී වේ.
දේශපාලනයමය අරබුදයක් හමුවේ ප්‍රථම වතාවට මලය දේශයේ ආරක්ෂාව පතා එහි ගිය කෙනෙකු ලෙස ඉතිහාස ගතවන්නේ ගැමුණු කුමරාය. මහා වංශයේ 24 වන පරිච්ඡේදයේ 07 වන ගාථාවේ සදහන් වන්නේ පිය රජ හට කිපි පලා ගොස් කදුරටට ගිය බවයි. නූතනය එම ප්‍රදේශය කොත්මලේ බව යැයි හදුනා ගෙන තිබේ.
පොළොන්නරු හා අනුරාධපුර යුගවලදි ලංකාව විදේශිය ආක්‍රමණ වලට ගොදුරු අවස්ථාවන්හිදි සිංහල රජුන් ස්වකීය ආරක්ෂාව සදහා මෙම මද්‍ය කදුරට පැමිණ ආරක්ෂාව සලසා ගන්නා ලදී මෙහි සිට යලිත් හමුදාව සංවිධානය කරගෙන තමන්ගේ බලය තහවුරු කර ගත්හ. වෙව්ලක්කාර භටයින් පලමු විජයබාහුට එහෙිව කරලි ගැසු අවස්ථාවේ විජයබැහු රජතුමා පන බේරා ගන්නා ලද්දේ මෙම මධ්‍යකදුකරයට පැමිණය. වැඩිකල් නොගොස්ම මෙහි සිට තමන්ගේ බලය තහවුරු කරගැනීමට සටන් මෙහෙය වීමට ඔහුට හැකි විය. තවද මහාවංශයේ 59 වන පරිච්ඡේදයේදී 21 වන ගාථවේ සදහන් වන්නේ විජබාහු රජුට එරෙහිව රුහුණු f්ධශයේ හා මලය දේශයේ කැරරි ගැසු අවස්ථාවේ රුහුණු දේශයට හා මලය දේශයට ගොස් ඒවා සංසිදු වූ බවයි මෙයින් පසතක් වන්නේ මධ්‍යතන යුගයේද මලය දේශය ප්‍රධාන මධ්‍යස්ථනයක් ව පැවති බවකි.
අනුරපුර රාජධානි සමයේදී වත්මන් මහනුවර ආදී කඳුකර ප්‍රදේශ මලයරට නමින් ප්‍රකටව තිබුණි. එකල මේ ප්‍රදේශ භූගෝලීය පිහිටීම් අතින් ජන ශූන්‍ය ප්‍රදේශයක් වුවත් වරින්වර මේ ප්‍රදේශයට ජනතාව සංක්‍රමණයවිී ඇත්තේ දේශපාලන පරාජිතයන්ගේ සහ සාගත භයින් පෙළෙනවුන්ගේ අභය භූමියක්සේ සලකාගෙනය. කල්යත්ම රජකිරුල අපේක්‍ෂකයින්ගේ ඥාතීන් නිසා මේ පෙදෙස් ක්‍රමයෙන් ජනාවාස විය. ඒ නිසා 10 වැනි සියවසේ දී රජවූ තෙවැනි මොග්ගල්ලාන රජතුමා තමහට හිත පක්‍ෂපාතීත්වයක් දැක්වූ රජ පවුලේ කුමරෙකුට “මලය රාජ” පිරිනැමූ බව මහා වංශයේ සඳහන්ව ඇත. මෙසේ ක්‍රමයෙන් මෙරට පාලකයින්ගේ අවධානයට යොමු වූ මලය රටේ 10 වෙනි සියවසේ අග භාගයේ දී සිදු වූ විවිධ ආක්‍රණ හේතු කොටගෙන රජරට ප්‍රභූ පවුල් බහුල වශයෙන් ජීවන ආරක්ෂාව පතා මලයරට පැමිණි මෙන් පසු මේ පෙදෙස් පෙර නොවූ විරූ අයුරෙන් වූහ. මේ තත්වය නිසා පොළොන්නරුවේ රජකමට පත් වූ පළමු විජයබාහුට විරුද්ධව මලය රට වාසීන් කැරරි ගසන ත්තවයක් උදාවිය. මෙසේ ක්‍රමයෙන් රජරට පාලකයන්ට විවිධාකාරයෙන් බලපෑම් කිරීමට මලය රට වාසීන් පෙළඹීම හෙතු කොටගෙන පළමු පරාක්‍රමබාහු ලංකාව එක්සේසත් කරන විට ඔහු ප්‍රථමයෙන් මගලය රට තම අනසකට ගැනීමට පෙළඹුණි. ඉන් පැහැදිළි වන්නේ මේ කාලය වන විට මලය වාසීන් රජරට රජුට එරෙහිව පාලන බලය ලබා ගැනීමට නිතර සූදානම් පිරිසක්ව සිටිය බවවයි. කෙසේ වෙතත් පළමු පරාක්‍රමබාහු රජ මලය මලය රටේ තම අනසක පැතිරීමට කළ සටන්වලින් දරුණුම සටන් තබිී ඇත්තේ වර්ථමාන උඩුදුම්බර, පාතදුම්බර, දුනුවිල සහ සැදිවක යන ප්‍රදේශ වලයි.
පිරිස් බලයෙන් මලය රට ක්‍රමයෙන් වර්ධනය වන විට මේ පෙදෙස් හි විසූ රජකිරුළේ උරුමක්කාර වංශිකයින්ට මලයරට අගනුවර කර ගැනීමට අවශ්‍ය විය. නමුත් ඔවුනට රජරට රජුට මෙන් යුධ බලයක් නොවීය. ඒ නිසා තම ආධිපත්‍ය තහවුරු කරගැනීමට ඔවුන් රජරට රජුට විරුද්ධව කැරළි ගැසීම නිතර සිදු කළහ. මේ අතර රජරට රාජ්‍යට මාඝ ආක්‍රමණිකයාගේ විනාශකාරී ප්‍රතිපත්තිය තදින් දැනුනි.
ඔහු දීර්ඝ කලක් පොළොන්නරුව පෙලීම සිදු වූ අතර ඔහුගේ ග්‍රහණයෙන් පොළොන්නරුව බේරා ගත් අතර මේ වන විට යාපනය වෙනම පාලන කොට්ඨාශයක් වශයෙන් බලගතු වී කිබුණි. ඒ නිසා මාඝගෙන් පසු රජරට රජ වූ අයට යාපන රාජ්‍යට කප්පමම්fවිීමට සිදුව ූ නිසාත් අජරට බහුල ජනතාව මලය රටේ දඹුල්ල සහ මාතලේ පෙදෙස් හරහා මලය රටේ මහවැලි ගඟ ආශ්‍රිකතව ජනාවාස ගොඩනඟාගෙන තිබුණ බැවින් මලය රට රාජධානියක් කරගැනීමට අවශ්‍ය පිරිස් බලය ආර්ථික ශක්තිය වර්ධනය වී තිබුණි. එසේම දකුණු ඉනදිීය සංකමිණිකයින්ගෙන් හා ආක්‍රමණිකයිනගෙන් සිදුවන ගැහැට වවින් මිදීමට මේ ප්‍රදේශ පිහිටීම උපකාරී විය. මේ නිසා පලය රට සිංහල රාජධානිය කරගත් රජවරටි (බටහිර වෙරළ සහ නිරිතදිග රෙළ) පැමිණෙන තර්ජන වළකාලීමට මලය රටේ රාජ්‍ය බලය අපේක්‍ෂාවෙන් කැරරි ගැසූ අලගක්කෝණාරවරු එම පෙදෙස්වල අගමැතිවරුන් වශයෙන් පත්කළේය. ඔවුන් වෙරළබඩින් එන තර්ජන විශේෂයෙන්ම යාපනයෙන් පැමිණි තර්ජන වළක්වා වෙරළබඩ පළාත් පාළනය කළහ. මේ තත්වය 14 වන සියවසේද ීකැපී පෙනෙන කරුණකු විය. මේ නිසා රජ පාලනය කරන ප්‍රදේශ උඩරට වශයෙනුත් රජුගේ ඇමතිවරුන් පාලනය කරන පෙදෙස් පහතරට වශයෙනුත් ප්‍රකට විය.
උඩරට රාජධානියේ ප්‍රථම අග නුවර ගම්පොල විය. අඩ සියවසක් පමණ මෙම රාජධානිය පැවතුණි. එහි අවසන් රජු 05වන බුවනෙකබාහුය. ඔහුගෙන් පසු නැවතත් රාජධානිය කෝට්ටේට ගෙනයන ලදි. මේ තත්වයට උඩරැටියන් එතරම් කැමැත්තක් නොදැක්වීය. නමුත් කෝට්ටේ රජු 06 වන පරාක්‍රමබාහු රජු තම අණසක උඩරට පතුරුවමින් ජෝතිය සිටාණෝ උඩරට පාලකයා වශයෙන් පත් කළේය. නමුත් ඔහු උඩරටට ස්වතන්ත්‍ර පාලනයක් ලබාගැනීමේ අටියෙන කැරැල්ලක් මෙහෙය වීය. රජ මේ කැරැල්ල මර්ධනය කළත් උඩගටියන් තුළ තැබූ ස්වතන්ත්‍ර පාලන අදහස අත්නොහරන ලදි. මෙ අදහස පහතරට රජකළ ලක්රජු දැනගෙන සිටියත් උඩරැටියන්ව සතුටු කිරීමේ අරමුණින් උඩරට ප්‍රභූ පවුල්වවින්ම උඩරට පාලකයින් පත් කිරීමට අමතක කර නැත. මේ ප්‍රභූ පවුල් සැදුම් ලද්දේ ගම්පල රජපවුලත් කීරවැල්ලේ රජපවුලත් ය. වරින්වර මේ පවුල්වල උඩරට පාලකයින් තෝරා ගත්තත් ඔවුන් මේ පෙදෙස් පාලනය කඑඇත්තේ වැඩවසම් සමාජ ක්‍රමයක අංග ලක්‍ෂණ විදහාපාමිනි. නමුත් ඔවුන් පහතරට රජු රාජ්‍ය බලයෙන් දුර්වල වනවිට ඔහුට විරුද්ධව තම ස්වාධීනත්වය උදෙසා කරිළි ගැසීම අනිවාර්ය කටයුත්තක් බව පෙනේ.
කෝට්ටේ 06 වන පරාක්‍රමබාහුගේ මරණින් පසු ජයවීර බරාක්‍රමබාහු රජ විය. මෙකල යාපනය පාලනය කළේ සපුමම් කුමරුය. ඔහු ජයවීර රජුට එරෙහිව යුධ ප්‍රකාශකරන විටම උඩරැටින්ධ ඔහුට විරුද්ධව කැරරි ගැසීම ආරම්භ කළේය. මේ කැරැල්ලසාර්ථක අයුරින් මැඩපැවැත් වූ ජයවීර රජු නැවතත් සපුමම් කුමරුගේ යුධප්‍රකාශයට පිළියම් යෙදීමට යාමේ දී මරණයට පත්විය. ඉන් පසු සපුමම් කුරු කෝට්ටේ රජ විය. මෙකල වන්නි පාලකයෝ කෝට්ටේ රාජ්‍යට අවනත විම ප්‍රතික්‍ෂේප කළහ. උඩරැටියන් ද තම ස්වාධීන පාලන තන්ත්‍රය ශතඛතිමත් කරගැනීමට ප්‍රබල නායකත්වයක අවශ්‍යතාව තේරුම් ගෙන සියලු ප්‍රභූවරු එකතු වී සේනාසම්මත වික්‍රමබාහු එම තනතුරට පත්කරගනී. ඔහු උඩ රට ස්වතන්ත්‍ර පාලනය තහවුරු කරගැනීමට සටන් මෙහෙයවන අතරම තම රාජ්‍යයේ අගනුවර වශයෙන් සිරිවර්ධන සෙංකඩගල පුරය තෝරාගත්තේය. (1470) (රාජරත්නාකරයට අනුව සෙංකඩගල ප්‍රථමවතාවට අගනුවර වශයෙන් තෝරාගෙන ඇත්තේ වීරවිඛ්‍රම නැමැති අයෙකි.) මේ උඩරට පාලකයා තම අණසක කෝට්ටේ රජුට පේනවිීමට තම නමින් මුදල් නිකුත් කරිීමටත් තම රජයේ ස්වතන්ත්‍ර බලය රැකගැනීමට උත්සුකවන ප්‍රභූවරුන්ට ඉඩම් ප්‍රදානය කිරීමටත් පෙළඹීණී. එසේම තම අණසක ත්‍රිකුණාමලය ආදී නැගෙනහිර වෙරළබඩ ප්‍රදේශවලටත් මාතලේ, කොත්මලේ ආදී පළාත් වලත් ව්‍යාප්ත කර ඇත. බන් ඔහු පෙන්නුම් කළේ උඩරට පිරිස් බලය සහ භූමියේ විශාලත්වයයි. මෙසේ උඩරට භූමියෙන් සහ පිරිස් බලයෙන් වර්ධනය කළ සේනාසම්මත රජුගේ අභාවයෙන් පසු ඔහු පුත් ජයවීර ආධිපත්‍යට පත්වේ. මේ කාලයේ කෝට්ටේ රාජ්‍යත්වයට පත් වන්නේ මායාදුන්නේය. ඔහුගේ කාලයේ විජයබා කොල්ලය හටගනී . ඒ නිසා කෝට්ටේ බලය හීනවනු දුට් මායාදුන්නේ උඩරට පාලකයාගෙන් ආධාර පතයි. තම ආධිපත්‍යයේ බලය කෝට්ටේට පෙන්වීමේ සුදුසු අවස්ථාව මෙය බව තේරුම්ගත් ජයවීරිඔහුට ආධාර පබාදෙයි. මේ ආධාර දීමේ තවත් යටි අදහසක් වූයේ කොට්ටේ බලය පිරිහී සීතාවක රාජ්‍යක් වශයෙන් බලයට පත්කිරීමයි. එය එසේම සිදුවිය. මේ වන විට උඩරට මෙන්ම සීතාවකත් ප්‍රාන්ත රාජ්‍ය බවට පත්වෙමින් තිබුණි.
කෙසේ වෙතත් මේ වන විට කෝට්ටේ රාජධානිය කෝට්ටේ ( හත්වන බුවනෙකබාහු ) සීතාවක ( මායාදුන්නේ) රයිගම ( රයිගම බණ්ඩාර) වශයෙන් කොටස් විය. ටික කලකින්ම රයිගම පාළක රයිගම බණ්ඩාර මිය ගියෙන් එම ප්‍රදේශ සදහා බුවනෙකබාහු හා මායාදුන්නේ සටන් වදින විට උඩරට ජයවීර කෝට්ටේ සතුවඑතෙක් පැවතිසතර කොරලය තම අනසකට යටත් කර ගත්තේය. ඒ අතර කෝට්ටේ හා සිතාවක අතර සටනින් සීතාවකට ජය අත්විය.
ඒත් සමගම ඔහු( මායාදුන්නේ) මුලු රටේම රජ වීමට අපේක්ෂා කළේය. මේ අපේක්ෂාව ජය වීරට අවාසියක් විය. මේ තත්වය වටහා ගත් ජයවීර කෝට්ටේ සමග සම්බන්ධ විය. නමුත් කොට්ටේ රාජධානිය උඩරටට වන මදිපුංචිකම් ජයවීර අමතක නොකල අතර ඒවායින් බේරිමේ අදහසින් ඔහු එකල මුහුදු බඩ ප්‍රදේශ පාලනය කළ අතර පෘතුගීසින්ගෙන් ආධාර පෑතුහ. මෙහි අනිසි පළය වූයේ ජයවීර කතෝලික ආගම රහසිගතව වැලදගැනීමයි. මේ තත්වය ආරංචි වූ සීතාවක හා කෝට්ටේ පාළකයෝ ජයවීරට වෛර බැන්දොය. එම වෛරයේ ප්‍රතිභලයක් වශයෙන් කොට්ටේ ආධාර ඇතිව සීතාවක උඩරට යුද්ධ ප්‍රකාශ කිරීමයි. මේ යුද්ධයේ අවසන් ප්‍රතිපලය වූයේ සතර කොරලය සීතාවකට ඈදාගැනීම මුදලින් කප්පම් ගෙවීමට සිදු විය එසේම ඉදිරියේදී සීතාවකින් උඩ රටට තරජන එල්ල වීමේන ගැල වීමට කෝට්ටේ ආධාර ලබා ගැනීමට අවකාශ සැලසෙන අයුරුනින් ජය වීරගේ දියනියක් බුවනෙක බාහගේ පුතෙකු වූ ධර්මපාල විවාහ කර දීමට ඔහු පෙළඹුනි. එමේම මෙතෙක් අප්‍රසිද්ධයේ කතෝලික වැලදගත් ජයවීර පෘතිග්‍රීදසි ආධාරයෙන් උජරට රාජ්‍ය රැක ගැනීමටත් උඩරටට සීතාවකත්, යාපනයත් ඈදා ගැනීම අදහසින් ප්‍රසිද්ධියේ කතොලික විය. නමුත් ඔහු අපේක්ෂා කළ තම රාජ්‍ය පලල් වීම සිදු නොවිනි. සිදු වූයේ ඔහු කතොලික සමය වැලද ගත් බව පමණි. මේ නිසා උඩරට ප්‍රභූවරු ඔහු කෙරෙහි අමනාපයකින් පසු විය. මේ අතරම ඔහුගේ බිසව වූ කිරි ඇල්ලේ දේවිය මිය ගියේය. නැවත වතාවක් ගම්පල පෙලපතින් විවාහයක් කර ගති. පසුකාළයේදී ඔහුට දාව ඇයට පුතෙක් ලත් විට කිරිවැල්ලේ දේවියගේ පුත් කරර්ලියද්දේ පුත් දුම්බරට පැන ගොස් කැරැල්ලක් මෙහෙය විය. මේ කැරැල්ලට ජය වීර ආගම වෙනස් කිරීම නිසා අමනාපයෙන් පෙලුණු ප්‍රභූ පිරිසක්ද එකතු විය. මෙයට බිය වූ ජයීර සීතාවකට පැනගියහ. කරර්ලියද්දේ උඩ රට පාලකයන් කොට්ටේ ධර්මපාළ රජ විය. මේ වන විට කෝට්ටේ කොළඹට පමණක් සීමා ප්‍රදේශයකින් හිමි රාජ්‍යයකි. සීතාවක ප්‍රබල ැරාජ්‍යක් බවට පත් විය.මෙකළ රාජසිංහ එහි පාළකයා විය. පීතෘඝාතක රාජසිංහ බලයෙන් යුත් රජෙකි. ඔහුගේ බලශක්තිය ඉදිරිියේ ධර්මපාළද පෘතුග්‍රිසි ආධාර පතා කතොලික විය. කරල්ලියද්දේ බලය රැක ගැනීමට කතෝලික විය. ඒ නිසා කෝට්ටේ හා උඩරට කතොලික මිත්‍ර රාජ්‍යයක් විය. මේ නිසා කරර්ලියද්දේගේ එකම දියනිය ධරමපාලට විවාහ කර දුනි. එහට රාජසිංහ අකමැත්ත ප්‍රකාශ කර උජරට කිහිප විටක් ආක්‍රමණය කලේය. අවසානයේ උඩ රට බෞද්ධ රදලයින්ගේ ආධාරයද ඇතිවි ඔහු උඩරට ආක්‍රමණය කරණ විට කරර්ලියද්දේ ආරක්ෂාව පතා ත්‍රිකුනාමලයට පැන ගියේය එහිදි ඔහු හා බිසව මිය ගිය අතර ඔහුගේ ඤාතීන් ගොවට පළා ගියහ.
මෙ ජයග්‍රාහි අවස්ථාවට උඩ රට බෞද්ධ රදලයන් රාජසිංහට සහයොගය දුන්නේ කරල්ලියද්දේ පලවා හැර රාජසිංහ ආධිපත්‍ය උඩ රට පැතිරීමට ඉඩදීමට මෙම බෞද්ධ සිංහල පාළකයකු පත් කර ගැනීමයි. ඒ නිසා ඔවුන් රාජසංහ ආධිපත්‍යට විරුද්ධව කරරි ගැසූහ. මේ අවධියේ පෘතුග්‍රීසින් තම අනසකට යටක් අයකු උඩ රට පාළකයා බවට පත් කිරීමට මාන බලමනි සිටියේය එතෙක් ඔවුන් යටතේ කතොලික හුරුවට හැඩගසාගත් දොන් ජුවන් හට උජරට පාලනය ලබා දීමට තම යොජනා උඩරට පාළනය ලබාදිීමට තම යොජනා උඩරටට එවීය. එම සටන සාර්තක වූයෙන් උඩ රට බලය දොන් ජුවන්ට ලබා දුන්නත් ඔහුට විරුද්ධව ප්‍රාදේශිය පාළනය බාරගත් කොනප්පු බණ්ඩාර කැරරි ගසා දොන් ජුවන් පන්නා දමා පෘතුග්‍රීසි නාමය අත්හැර දමා විමලධර්මසූරිය නමින් ඔහු උඩ රට පළනය භාරගෙන එය ලංකාවේ අග්‍ර රාජධානිය බවටද පත්කලේ චිරාත්කාළින බෞද්ධ සංස්කෘතිය නැවතත් ඔපවත් කරවමිනි.
