කල්ප සූත්‍ර
සූත්‍ර යන්න සිව් ධාතුවෙන් නිපන්නකි. එහි මුල් අරුත නම් හුය, නූල යන්නයි. මෙය වචන කීපයකට පොදු වූයේ කෙටි නීතිය හෝ පනත යන්න මින් අදහස් කෙරේ. නූල් සමූහයකින් රෙද්දක් යම් සේ තැනේ ද එමෙන්ම පාඨ සංස්ථාවක් කෙටි පනත් එකතු කිරීමෙන් සැකසී තිබේ. මෙනයින් එකට එකතු කළ එබඳු සූත්‍ර රාශියකින් යුතු කෘති සූත්‍ර යන පොදු නාමයෙන් ව්‍යවහරිතය.
සූත්‍ර ග්‍රන්ථ රචනය ප්‍රායෝගික අරමුණු මත රඳා පවතී. ශිෂ්‍යයෙකුට ධාරණය කර ගැනීමට හැකි වන පරිදි ඉතා ලුහුඬින් හා විධිමත් බවින් යුක්තව ඉදිරිපත් කර තිබේ. මේ සුවිශේෂී බව නිසා එය ඉතා පැහැදිලිය. එමෙන්ම එහි අර්ථාවබෝධය ක්‍ෂණයකින් ලබාගත හැකිය.
සමස්ත වේදයන්ටම අදාළව කල්ප සූත්‍ර වෙති. ඒ අතර අථර්ව වේදයට ඇත්තේ කල්ප සූත්‍ර සුළු ප්‍රමාණයකි. එනම් කෞශික හා වෛතාන ලෙසින් අථර්ව වේද කල්ප සූත්‍ර දෙකකි. යජුර්වේදයට කල්ප සූත්‍ර විස්සක් අයිති වේ. යජුර්වේදාගත සියලුම ශාඛාවන් පාහේ කල්ප සූත්‍රයක් උසුරුවනු ලබයි. ඒ අතර තෛත්තරිය ශාඛාව කල්ප සූත්‍ර 07 ක් දරයි. අද්‍යතනයෙහි සෑම වේදයකටම පාහේ කල්ප සූත්‍ර තිබුණ ද මීට වඩා ප්‍රමාණයක් තිබෙන්නට ඇතැයි ද ඒවා කාලානුක්‍රමයෙන් විනාශයට පත් වන්නට ඇතැයි යන්න විද්වත් පිළිගැනීමයි.
යාගය සංහිතා බ්‍රාහ්මණ ආරණ්‍යයක උපනිෂද් යන සියලු තන්හි සාකච්ඡාවට බඳුන් වූ විශාල ප්‍රස්තුතයකි. ප්‍රජාපතිර්යඥමසෘජත්, අග්නිහොත්‍රං චාග්නිෂ්ටොමං ච පෞර්ණමාසි චොක්ථං චාමාවස්‍යාං චාතිරාත්‍රංච යනුවෙන් සංහිතාවන්හි එන යඥ පිළිබඳ සටහන් කීපයකි. මෙලෙසින් සංහිතා පාඨයන්ගේ ආ යඥය බ්‍රාහ්මණ ග්‍රන්ථයන්හි විශාල වපසරියක් පුරාවට සාකච්ඡාවට බදුන් වූවකි. එය යාග විද්‍යාවකි. යාග විද්‍යාවක් වශයෙන් තිබිය යුතු සියල්ල එහි අන්තර්ගතය. එකී තොරතුරු දැන ගැනීම ඉතා දුෂ්කර කාර්යයකි. මෙ හෙයින් සංහිතාවන්හිත් බ්‍රාහ්මණයන්හිත් සඳහන් යාගය පිළිබඳ තොරතුරු විධිමත් හා ඉතා සංක්‍ෂේපයෙන් ඉදිරිපත් කිරීම කල්ප සූත්‍රයන්හි සිදුව තිබේ. මුල් අවධියෙහි කල්ප සූත්‍ර සියල්ලම එකම ග්‍රන්ථයක් ලෙස පැවතුන ද පසුකාලීනව එය ක්‍රමානුකූලව කොටස් තුනකට බෙදා වෙන් කළහ.
- ශ්‍රෞත සූත්‍ර
- ගෘහ්‍ය සූත්‍ර
- ධර්ම සූත්‍ර
