වෛද්‍ය සමාජ විද්‍යාව (2000 වසරෙන් පසු ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රජනන සෞඛ්‍යය සම්බන්ධ ප්‍රවණතාවන්)
හැඳින්වීම
“ප්‍රජනන සෞඛය යනු ප්‍රජනන පද්ධතියෙහි ක්‍රියාකාරීත්වය හා ක්‍රියාවලිය සම්බන්ධ රෝගාබාධ හා බෙලහීනතාවයන්ගෙකන්වැළැක්වීම පමණක් නොව,පුද්ගලයෙකු කායික,මානසික ප්‍රවණතාවයන්ගෙන් යුක්තව තෘප්තිමත් සමාජ ජීවිතයක් ගත කිරීමයි’’
ඒ අනුව කෙනෙකුට ඵලදායී ලෙස ජීවත්වීමට අවශ්‍ය වන ශාරීරික ප්‍රවණතාවය,මානසික සහනය හා යහපත සමාජ සම්බන්ධතා නොඅඩුව පවත්වා ගැනීමට අවශ්‍ය පසුතලය නිර්මාණය කරනු ලබන ප්‍රවේශයක් ලෙසට ප්‍රජනන සෞඛ්‍ය අර්ථකතනය වේ.
ප්‍රජනන සෞඛ්‍යෙයහි ඓතිහාසික විකාශනය ගතහොත් ,
- 1960 වසරේදී ජනගහන ගැටළුව පිළිබඳ දැනුවත්භාවය දියුණු කිරීම සඳහා United Nation Fund For Population Activities(UNFPA)සංවිධානය පිහිටුවන ලදී.මෙම සංවිධානය මගින් ජනගහන වර්ධනය සහ ඒ ආශ්‍රිත ගැටළු පිළිබඳ දැනුවත්භාවය වර්ධනය හා ඒ ආශ්‍රිත කාර්යයන්හිදී සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවලට උපකාර කරන ලදී.
- නීති විරෝධී ගබ්සා කිරීම් ,ජනගහන පාලනය සඳහා සුවිශේෂී ප්‍රතිපත්ති සම්පාදනය ,දරු සාඵල්‍යතාවය සඳහා හා ප්‍රජනනය පිළිබඳව පර්යේෂණ පුහුණු වැඩසටහන් ස්ථාපිත කරන ලදී.
- 1994 වසරේ International Conference On Population And Development සමළුව ස්ථාපිත කරන ලදී. මෙමගින් ප්‍රධාන කරුණු 3ක් පිළිබඳව අවධානය යොමු කරන ලදී.
1.දරුවන් බිහිකිරීම සඳහා පවත්වා ගත යුතු පරතරය පිළිබඳව තීරණ ගැනීමට යුවළකට ඇති අයිතිය මෙන්ම සහ එසේ කිරීම සඳහා අවශ්‍ය තොරතුරු සහ ක්‍රමවේදයන් පැවතිය යුතුවීම.
2.ලිංගික හා ප්‍රජනන සෞඛ්‍යන් ඉහළම ප්‍රමතීන්ට අනුව ලබා ගැනීමට ඇති අයිතිය.
3.වෙනස්කම් කිරීම් ,බලහත්කාරකම් හෝ ප්‍රවණතාවයෙන් තොරව තීරණ ගැනීමේ අයිතිය.
මේ අනුව ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රජනන සෞඛ්‍ය පිළිබඳව අවධානය යොමුවුයේ යටත් විජිත සමයේ සිටය.
- 1879 දී ‘ද සොයිසා ’කාන්තා රෝහල බ්‍රිතාන්‍යන් විසින් පිහිටු වීමත් සමග බටහිර වෛද්‍ය ක්‍රමය ඔස්සේ වෛද්‍ය කටයුතු ආරම්භ වීම.
- ග්‍රාමීය වශයෙන් සිටි වින්නඹු මාතාවන් ලියාපදිංචි කිරීම 1887 දී ආරම්භ කරන ලදී.මෙමගින් මාතෘ හා ළදරු මරණ අනුපාතිකය අවම කිරීම බලාපොරොත්තු විය.පසු කාලීනව පවුල් සෞඛ්‍ය සේවිකාවන් ලෙස හදුන්වන්නේ මෙම වින්නඹු කාන්තාවන්ගේ කාර්යයි.
- 1921දී ලංකාව පුරාම මාතෘ සායන ආරම්භ කරන ලදී.මෙය පසුකාලීනව මාතෘ හා ළදරු මරණ අනුපාතය අඩු වීමට හේතු විය.
- 1950 දී ලෝක ජනගහනයට සාපේක්ෂව ශ්‍රී ලංකාවේ ජනගහන වර්ධනයද වැඩි වන අතර 1953 දී ලංකාවට පවුල් සැලසුම් ක්‍රම හදුනා දීම.
- ලෝක පවුල් සැලසුම් සංවිධානය හරහා 1954 දී ලංකාව තුළ පවුල් සැලසුම් ක්‍රම ඇති කරලීම.
- 1958 වසරේදී ලංකා රජය ස්වීඩන් රජය සමග ඒකාබද්ධව පවුල් සැලසුම් ක්‍රම ලංකාවේ ස්ථාපිත කළ අතර ඒ සඳහා ලංකාව පුරාම සායන පැවැත්වීම ආරම්භ කරන ලදී.සායන 35 සිට 135 දක්වා වර්ධනය විය.
- 1965 ලංකාවේ පුළුල් පරාසයක ජාතික මට්ටමින් තහවුරු වී ඇති “පුංචි පවුල රත්තරං”සංකල්පය ස්ථාපිත විය.
2000 වසරෙන් පසුව ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රජනන සෞඛ්‍ය සම්බන්ධ නව ප්‍රවණතාවන් රැසක් දැකගත හැකිය.රටවල් 187 ක් අතරින් 73 වන ස්ථානයට පත් කරමින් 2013 වසරේදී ශ්‍රී ලංකාවේ මානව සංවර්ධන දර්ශනය 0.750ක් විය.මෙම අගය 0.735 ක් වූ ඉහළ මානව සංවර්ධනයක් පෙන්නුම් කරන රටවල කණ්ඩායම්වල සාමාන්‍යට වඩා ඉහළ අගයක් වන අතර දකුණු ආසියානු රටවල එම අගය වූ 0.588 ක් වන සාමාන්‍යයට වඩා ද ඉහළ අගයක් ගනී.(UNDP,2014)තවද මාතෘ සහ ළමා සෞඛ්‍ය මෙන්ම HIV/ඒඩ්ස් සම්බන්ධයෙන්ද ශ්‍රී ලංකාව ආකර්ශණීය ජාතික සෞඛ්‍යය දර්ශකයක් පෙන්නුම් කරයි.පවුල් සෞඛ්‍ය සහ ප්‍රජනන සෞඛ්‍ය ,මාතෘ සහ ළමා සෞඛ්‍ය මෙන්ම පවුල් සැලසුම් ක්‍රම සම්බන්ධයෙන් ශ්‍රී ලංකාව තුළ ග්‍රාමීය මට්ටමේ සිට ජාතික මට්ටම දක්වා වූ ඉතා හොඳින් ජාලගත වූ සෞඛ්‍ය පද්ධතියක් මෙන්ම පුළුල් ප්‍රතිපත්ති මාලාවක් ක්‍රියාත්මක වෙයි.නිශ්චිත ප්‍රදේශ වල සේවා සපයනු ලබන ශ්‍රේණිගත රෝහල් ,මාතෘ සායන සහ වෛද්‍යශාලා මගින් විශේෂඥ වෛද්‍ය සේවයට යොමු කිරීමේ ජාලයන් අන්තර්ගත වූ සෞඛ්‍ය යටිතල පහසුකම් යනාදී සේවයන් සපයනු ලබයි.
මේ අනුව ප්‍රජනන සෞඛ්‍ය ඓතිහාසික විකාශනයත් සමග වර්තමානය වනවිට ප්‍රජනන සෞඛ්‍ය විශාල වශයෙන් වර්ධනයට පත්ව ඇත......
1.ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රජනන සෞඛ්‍යය සම්බන්ධ නව ප්‍රවණතාවන්
1960 වසරේදී ජනගහන ගැටළුව පිළිබඳ දැනුවත්භාවය වර්ධනය කිරීම සඳහා බිහිවූ United Nation Fund Four Population(UNFPN)සංවිධානය හරහා ප්‍රජනන සෞඛ්‍යය ආශ්‍රිත ප්‍රවණතාවයන් නිර්මාණය විය.මේ අනුව ශ්‍රී ලංකාව තුළ ප්‍රථම වරට ප්‍රජනන සෞඛ්‍යය පිළිබඳ අවධානය යොමු වූයේ 1879 දීය.එහෙත් 1879 වසරට පෙර ශ්‍රී ලංකාව තුළ විශාල වශයෙන් ප්‍රජනන සෞඛ්‍යය තුළ විශාල පිරිහීමක් විවිධ අංශයන් ඔස්සේ දක්නට ලැබුණි.එනම්:
- ප්‍රජනන සෞඛ්‍යය පිළිබඳව නොදැනුවත්භාවය.
- ජනගහන වර්ධනය.
- මාතෘ මරණ සංඛ්‍යාව ඉහළ අගයක් ගැනීම.
- ළදරු මරණ අනුපාතිකය ඉහළ අගයක් ගැනීම.
- අඩුවයස් ගැබ් ගැනීම්.
- සමාජ රෝග වේගයෙන් පැතිර යාම. යනාදිය නිදසුන් ලෙස පෙන්වාදිය හැකිය.
එහෙත් 18 සියවසෙන් පසුව ප්‍රජනන සෞඛ්‍යය තුළ යම්කිසි වර්ධනයක් දැකගත හැකිය.1879න් පසු ප්‍රජනන සෞඛ්‍යය කෙරෙහි ඇතිවූ වැඩි අවධානය හේතුවෙන් කාන්තා රෝහල් ,පවුල් සෞඛ්‍යය සේවිකාවන්,මාතෘ සායන,පවුල් සැලසුම් ක්‍රම,සෞඛ්‍යය පහසුකම් යනාදිය ප්‍රජනන සෞඛ්‍යය වෙනුවෙන් නිර්මාණය විය.2000 වසරේදී ප්‍රජනන සෞඛ්‍යය ආශ්‍රිත සංකල්පයක් වන”සහස්‍ර සංවර්ධන අරමුණු” සංකල්පය මගින් තවදුරටත් ප්‍රජනන සෞඛ්‍යය කෙරෙහි වැඩි අවධානයක් යොමු විය.මේ අනුව 2000 වසරෙන් පසු ප්‍රජනන සෞඛ්‍යය ආශ්‍රිතව බිහිවූ ප්‍රවණතාවන් ලෙස;
- 1 රජය විසින් ප්‍රජනන සෞඛ්‍යය සේවය සඳහා වැඩි අවධානයක් යොමු කිරීම.
- 2 පවුල් සැලසුම් ක්‍රම මගින් ජනගහන වර්ධනය සීමා කිරීම.
- 3 ළදරු මරණ අනනුපාතිකය අවම වීම.
- 4 මාතෘ මරණ අනුපාතිකය අවම වීම.
- 5 ඇතැම් සමාජ රෝග තත්වයන් බෝවීම අවම වීම.
- 6 HIV/ඒඩ්ස් වැනි සමාජ රෝග බෝවීමේ අනුපාතය ඉහළ යාම.
1.1රජය විසින් සෞඛ්‍යය සේවාව කෙරෙහි වැඩි අවධානයක් යොමු කිරීම.
ආධාර දෙන ආයතන වල සීමිත මූල්‍ය පහසුකම් හා පෞද්ගලික අංශයේ යම් සහභාගීත්වයද සහිතව,ශ්‍රී ලංකාවේ සෞඛ්‍යය සේවය ප්‍රධාන වශයෙන්ම රාජ්‍ය අංශයේ මූල්‍ය ප්‍රතිපාදන මත පවත්වාගෙන යනු ලැබෙයි.රාජ්‍ය අංශයට මූල්‍ය ප්‍රතිපාදන සම්පාදනය කරනු ලබන්නේ මහා භාණ්ඩාගාරයට උපයන බදුමුදල් වලනි.රාජ්‍ය අංශයේ සෞඛ්‍යය සේවාවාන් සියලුම පුරවැසියන්ට නොමිලයේ සැපයෙන අතර,පෞද්ගලික අංශයේ සේවාවන් ප්‍රධාන වශයෙන්ම අත්පිට මුදලට,පෞද්ගලික රක්ෂණ සහ ලාභ නොලබන දායකත්වයන් මගින් සපයනු ලබයි.(IPS,2014) 2012 වසරේ සඳහා රජයේ මුළු පිරිවැය රුපියල් මිලියන 89,291 විය.මෙය ඊටපෙර වසරට වඩා 8.65% ක වැඩිවීමකි.එම වසරේදීම දළ ජාතික නිෂ්පාදනයෙන් (GNP)සෞඛ්‍යය සඳහා වූ රජයේ වියදම 1.2% වූ අතර එය ජාතික වියදමින් 4.07% ක් විය.ඒක පුද්ගල සෞඛ්‍යය වියදමට ශ්‍රී ලංකා රුපියල් 4.392කි.2012 වසරේදී සෞඛ්‍යය සඳහා වූ ඇස්තමේන්තුගත නව මුදල (පුද්ගල හා ප්‍රජා සෞඛ්‍යය සේවාවන් සහ සෞඛ්‍යය සේවා සපයන්නන්ගේ මුළු ආදායම් එකතුවද ඇතුළුව)ශ්‍රී ලංකා රුපියල් මිලියන 238,613ක් විය.එනම් දළ දේශීය නිෂ්පාදනයෙන් (GDP) 3.1% විය.(MSU/MOH,2012).
වෙනත් සාධක පෙන්නුම් කරනුයේ 2012 වසරේදී ජාතික සහ ප්‍රාදේශීය මට්ටමේ දේශීය සෞඛ්‍යය ක්ෂේත්‍රය ද ඇතුළුව මුළු වියදම ශ්‍රී ලංකා රුපියල් බිලියන 99ක් වූ බවයි.ඒ කෙසේ වෙතත් ,2010 වසරේ දී දළ දේශීය නිෂ්පාදනයෙන් 1.3%ක් පමණක් සෞඛ්‍යය සේවය සඳහා වෙන්වූ බවද සඳහන් වෙයි.(MOFP,2012)සෞඛ්‍යය සේවය සඳහා වර්ථමාන අයවැය දළ දේශීය නිෂ්පාදනයෙන් 3% දක්වා වැඩි කිරීමට යෝජනා කර තිබේ.(MOFP,2011)මේ අනුව වර්තමානය වනවිට විවිධ සාත්තු සේවා මට්ටම්වලදී ලිංගික සහ ප්‍රජනන සෞඛ්‍යය සේවාවන් ලබාගත හැකිය.සෞඛ්‍යය අමාත්‍යංශය සියළු රාජ්‍ය සේවා සැපයුම් සම්බන්ධයෙන් වගකීම් දරයි.මෙය සිදුවන්නේ දිවයින පුරාම පිහිටි හොඳින් ව්‍යාප්තව ජාලගත වූ බහු ස්තරවල නිල වශයෙන් සංවිධානය වූ විශේෂඥ වෛද්‍යවරුන් වෙත යොමු කිරීමේ සේවා මගිනි.
රජය විසින් ප්‍රජනන සෞඛ්‍යය කෙරෙහි දක්වන දායකත්වය:
- 1850 සිට 1980 කාලය තුළදී පරිපාලන සෞඛ්‍යය අමාත්‍යංශය මධ්‍යගතව තිබූ හෙයින් 13වන ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයන් සමඟ පහළ මට්ටමේ සෞඛ්‍යය සේවාවල වගකීම් පළාත් 8 මත විමධ්‍යගත වූ අතර එම පළාත් සභා විසින් පළාත් සෙඛ්‍යය අමාත්‍යාංශය ආරම්භ කරන ලදී.
- පළාත් සෞඛ්‍යය පහසුකම් සහ වැඩසටහන් සම්බන්ධයෙන් පළාත් සභා වගකීම දරන අතර මධ්‍යම රජයේ සෞඛ්‍යය අමාත්‍යංශය ජාතික පහසුකම් කළමණාකරණය,වෛද්‍ය විද්‍යා අධ්‍යාපනය,සෞඛ්‍යය ප්‍රතිපත්ති ක්‍රමවත්ව සකස් කිරීම සහ ඖෂධ සහ වෛද්‍ය උපකරණ මිලදී ගැනීම යනාදී වගකීම් දරනු ලබයි.
- රට පුරා විහිදී ඇති ශ්‍රේණිගත කරන ලද,මාතෘ වාට්ටු ලෙස විශේෂයෙන් වෙන් කරන ලද වාට්ටු සහිත රෝහල් 603ක් මගින් ගර්භණී කාන්තාවන්ට ආයතනික සේවාවන් ලබාදීම.මෙයට ශික්ෂණ රෝහල් 12ක්,තෘතීය මට්ටමේ පළාත් මහ රෝහල් 3ක්,දිස්ත්‍රික් රෝහල් 18ක්,මූලික රෝහල් 64ක්,සහ ද්වීතියික මට්ටමෙන් ප්‍රාදේශීය රෝහල් 506ක්ඇතුළත් කිරීම.(FHB,2014)
- දිස්ත්‍රික් හෝ ප්‍රාථමික මට්ටමේදී,වෛද්‍ය ආයතන හා සෞඛ්‍යය ඒකක මගින් සෞඛ්‍යය සේවා සපයනු ලබයි.සෞඛ්‍යය වෛද්‍ය නිළධාරීන් ,මහජන සෞඛ්‍යය හෙදියන් ,මහජන වෛද්‍ය පරීක්ෂකවරු,අධීක්ෂක පවුල් සෞඛ්‍යය නිළධාරීන් සහ පවුල් සෞඛ්‍යය නිළධාරීන්ගෙන් සමන්විත මහජන සෞඛ්‍යය කාර්ය මණ්ඩලයක් සහයෝගය දක්වයි.(MOH,2014)
- දැනට පවතින විද්‍යාත්මක සාක්ෂි ඇතුලත්ව වෘත්තීමය සංවිධාන සහ සංවර්ධන කොටස්කරුවනන් සමග සහයෝගීත්වයෙන් මාතෘ සංරක්ෂණයට අදාළ ක්‍රමෝපායයන්,මාර්ගෝපදේශණ,කෙටුම්පත්,
චක්‍රලේඛණ සංශෝධනය හා ගොඩ නැගීම.
- ජාතික පළාත් සහ දිස්ත්‍රික්ක මට්ටමෙන් මාතෘ සංරක්ෂණයට අදාළ ගැටළු සඳහා තාක්ෂණික සහය සැපයීම.
- උපදේශණය, විවිධ සායනික වැඩසටහන් පැවැත්වීම.
නිදසුන්:මද සරුභාවය සඳහා සායන
සුවනාරී සායන
මේ අනුව 2000 වසරෙන් පසුව ප්‍රජනන සෞඛ්‍යය ආශ්‍රිත වර්ධනයට රජය විසින් වැඩි අවධානයක් යොමු කරන ලදී.
1.2පවුල් සැලසුම් ක්‍රම මගින් ජනගහණ වර්ධනය සීමා කිරීම හා උපත් පාලනය.
පවුල් සැලසුම්කරණය කෙරෙහි ප්‍රධාන වශයෙන් අවධානය යොමු කිරීමට මූලික හේතුව වූයේ ජනගහන වර්ධනයයි.සමස්ථයක් ලෙස ලෝක ජනගහනය වර්ධනය පොදුවේ ලොව සෑම රටකටම නිශේධනීය ප්‍රතිඵල ඇති කරනු ලබයි.මේ හේතු කොට ගෙන 1974දී බුකාරස් වල පැවති ලොව ප්‍රථම ජනගහන සමුළුවේදී ජනගහන වර්ෂනය සීමා කලයුතු බවට පොදු එකඟතාවයකට පැමිණෙන ලදී.එහිලා පවුල් සැලසුම් ක්‍රම ප්‍රධාන ප්‍රවේශයක් වන අතර එමගින් බොහෝ රටවල ජනගහනය යම් පාලනයකට ලක් කොට ඇත.ගැබ් ගැනීම වැළැක්වීම හෝ ප්‍රමාද කිරීම සඳහා විශේෂිත ක්‍රමයක් හෝ උපකරණ භාවිතා කිරීම පවුල් සැලසුම් කිරීම ලෙස පෙන්වා දියහැකිය.
මේ අනුව යටත්විජිත කාලයේ සිටම ලංකාවේ ප්‍රජනන සෞඛ්‍යය ක්‍රමවේදයන් ක්‍රියාත්මක විය.1950 වන විට ශ්‍රී ලංකාවේ ජනගහනය ක්‍රමිකව වර්ධනය විය.පසුකාලීනව ස්‍රීඝයෙන් සෞඛ්‍යය සේවාවන්හි ඇති වූ දියුණුව ජනගහනයේ වර්ධනයට හේතු විය. මෙම අධික ජනගහන වර්ධනයත් සමග ලංකාවට විශාල ප්‍රශ්න රැසකට මුහුණ පෑමට සිදුවිය.එහිදී ආර්ථික,දේශපාලන,සාමාජීය වශයෙන් මූලික අවශ්‍යතාවයන් ඉටු කරගැනීමට අවශ්‍ය මූලික සම්පත් හිඟකම එහිදී ප්‍රධාන ගැටළුවක් විය.1950 දී ලෝක ජනගහනයට සාපේක්ෂව ශ්‍රී ලංකාවේ ජනගහන වර්ධනයද වැඩිවන අතර1953දී ලංකාව පවුල් සැලසුම් ක්‍රම ගැන අවධානය යොමුවිය.1954දී ශ්‍රී ලංකාවට ප්‍රථම වතාවට පවුල් ප්‍රථම වතාවට පවුල් සැලසුම් පවුල් සැලසුම් ක්‍රම හඳුන්වාදුනි.එය සිදුවුයේ “ලෝක පවුල් සැලසුම් සංවිධානය ”හරහාය.ඒ අනුව 1958 වසරේදී ලංකා රජය ස්වීඩන් රජය සමග ඒකාබද්ධව පවුල් සැලසුම් ක්‍රම ලංකාවේ ස්ථාපිත කරන ලදී.මේ වනවිට පවුල් සැලසුම් ක්‍රම රට පුරාම ව්‍යාප්තවී ජාතික ව්‍යාපාරයක් බවට පත් වූ අතර ලංකාවේ පුළුල් පරාසයක ජාතික මට්ටමෙන් තහවුරු වී “පුංචි පවුල රත්තරං”යන සංකල්පය යටතේ මෙරට ජනගහන වර්ධනය අවම විය.
1965දී ශ්‍රී ලංකා රජය විසින් පවුල් සැලසුම් කිරීම රජයේ වගකීමක් ලෙස හඳුනාගත් අතර වර්ථමානයේදී ජාතික පවුල් සැලසුම් වැඩසටහන් මඟින් සිදුකරනුයේ
- අඹුසැමියන්ට තම අභිමතය පරිදි දරුවන් ප්‍රමාණයක් හදා ගැනීමට ඉඩ සැලසීම.
- දරුවන් අතර උපරිම පරතරයක් පවත්වා ගැනීමට සහයෝගය ලැබීම.
- අනවශ්‍ය ගැබ් ගැනීම් ඇතිවීම වැළැක්වීම.
- ලිංගිකව සම්ප්‍රේෂණය වන රෝග අවදානම අඩුවීම.
2012 වසර අවසාන වනවිට පවුල් සෞඛ්‍යය නිළධාරීන් යටතේ ලියාපදිංචි වූ පිරිසෙන් 64.6% ක් කිසියම් වූ පවුල් සැලසුම් ක්‍රමයක් භාවිතා කරන බවට පවුල් සෞඛ්‍යය කාර්යංශය පවසයි.නවීන ක්‍රම 55.1% ක්ද,සාම්ප්‍රධායික පවුල් සැලසුම් 9.2%ක් ද වශයෙන් භාවිත වන බවත් 35.4%ක් කිසිම පවුල් සැලසුම් ක්‍රමයක් භාවිතා නොකරන බවත් සංඛ්‍යාලේඛණ ගතව තිබේ.
පවුල් සැලසුම් ක්‍රම ප්‍රධාන වශයෙන් කොටස් 03 කි.
- නවීන පවුල් සැලසුම් ක්‍රම.
- ස්වාභාවික පවුල් සැලසුම් ක්‍රම.
- සාම්ප්‍රධායික පවුල් සැලසුම් ක්‍රම.
වර්ථමානයේ වැඩි වශයෙන් භාවිත කරනු ලබන්නේ නවීන පවුල් සැලසුම් ක්‍රමයයි.මේ බව මෙම ඇස්තමේන්තුවට අනුව පැහැදිලි වෙයි.
පවුල් සැලසුම් සේවාවන් ලබාගත හැකි ස්ථාන ලෙස :
- සෞඛ්‍යය වෛද්‍ය නිළධාරී සායන.
- පවුල් සෞඛ්‍යය කාර්යංශය.
- රජයේ රෝහල්වල පවත්වන පවුල් සංවිධාන සායන.
- ප්‍රජනන සෞඛ්‍යය සායන /පවුල් සෞඛ්‍යය සායන
- පවුල් වෛද්‍යවරයා
- පෞද්ගලික රෝහල
- ශ්‍රි ලංකා පවුල් සංවිධාන සංගමය
මේ අනුව පවුල් සැලසුම් ක්‍රම ශ්‍රි ලංකාව තුළ වර්ධනීය ලෙස ප්‍රචලිත වී ඇත.
1.3ළදරු මරණ අනුපාතිකය අඩුවීම.
උපතේ සිට පළමු වසර දක්වා කාලය ඇතුළත සිදුවන මරණයන් ළදරු මරණයන් ලෙස සැලකෙයි.මාතෘ සෞඛ්‍යය,පෝෂණය සහ ප්‍රසූතියේදී ලැබෙන සේවය ආදියෙහි ඇති අඩුපාඩු නිසා ඇතිවන අඩුබර උපත්,ළදරු මරණ කෙරෙහි බලපාන ලද ප්‍රධාන සාධකයයි.
- 2002 වසරේ 13.1 ළදරු මරණ අනුපාතිකයට වඩා පහළ අගයන් එනම් සජීවී දරු උපත් 1,000ට ළදරු මරණ 9.2 ක් 2012 වසරේදී වාර්ත වී තිබේ.(FHB 2012)
මෙම අනුපාතිකයන් කේෂත්‍රය,දිස්ත්‍රික්කය,මවගේ අධ්‍යාපන මට්ටම සහ ගෘහස්ථ ආර්ථිකය යන සාධක මත මෙම අනුපාතිකයන් වෙනස් වෙයි.
මේ අනුව පසුගිය වසරවලට සාපේක්ෂව ළදරු මරණ අනුපාතිකය අඩුවීමට හේතු:
- පුහුණු සුතිකාගාර සහායකයින්ගේ සහයෝගය දරු ප්‍රසුතියකදී ලැබීමේ අනුපාතය
ළදරු වන්ගේ සංකූලතාව කළමණාකරණය කළහැකි හෝ ඔවුන් වැඩිදුර පරීක්ෂාවන් සඳහා විශේෂඥ වෛද්‍යවරුන් වෙත යොමු කිරීමට තරම් අධ්‍යාපනය සහ කුසලතා ප්‍රවීනත්වය ලැබීමට පුහුණව සහ සහතික ලත් සෞඛ්‍යය වෘත්තිකයන් එනම් පවුල් සෞඛ්‍යය නිළධාරීන්,වෛද්‍යවරු හෝ හෙදියන්,පුහුණු සූතිකාගාර සහායකයින් පෙන්වා දිය හැකිය.2007 වසරවන විට,ශ්‍රී ලංකාවේ පුහුණුව ලත් සෞඛ්‍යය සේවාවන් සපයන්නන් සියල්ලම පාහේ ප්‍රසූතියන් වලදී 99.4% සහයෝගය ලබා දී තිබේ.2000 වසරට සාපේක්ෂව 96%කි.මේ අනුව මෙමගින් ළදරු මරණ අනුපාතිකය අවම විය.
- හදිසි මූලික ප්‍රසවවේදී සේවාවන් සහ පරිපූර්ණ හදිසි ප්‍රසවවේද ප්‍රතිකාර පැවතීම.
මෑතකදී ශ්‍රී ලංකාව පුරාම හදිසි ප්‍රසවවේදී සේවා පිළිබඳ සම්පූර්ණ අධ්‍යනයන් සිදු කරන ලදී.ජාතික හා ප්‍රාදේශීය මට්ටම් වලදී ගර්භණී හා නව ජන්ම ළදරුවන්ට අවශ්‍යවන ජීවිත අවදානම නැති කිරීමේ සේවාවන් විවිධ මට්ටමේ රෝහල්වලදී ලබා දීමට ඇති හැකියාව පිරික්සන ජාතික හදිසි ප්‍රසවවේද සහ නවජන්ම ළදරු ඇති කරලීම
- සෞඛ්‍යය සුරැකුම් පුහුණුව ලත් අයෙකුගෙන් පැය 48ක් ඇතුළත පශ්චාත් ප්‍රසූත සුරැකුම් සේවා ලැබීම.
දරු ප්‍රසූතියක් සමගම ආරම්භවී උපතින් සති 6ක් යන කාලය පශ්චාත් -ප්‍රසූත අවධීය ලෙස සැලකෙයි.මෑතක පලවූ ලෝක සෞඛ්‍යය සංවිධාන මාර්ගෝපදේශය නිර්දේශ කරන පරිදි පළමු පශ්චාත් ප්‍රසව වෛද්‍ය හමුව සිදුවිය යුත්තේ පළමු සතිය තුළදීය.පළමු දින දෙක තුන තුළදී වීම වඩාත් සුදුසු වේ.මෙහි අරමුණ වන්නේ,කලින්ම සංකුලතා හඳුනාගෙන,ඒවාට ප්‍රතිකාර කිරීම සහ මව සහ නවජන්ම ළදරුවා අවදානම්වලාන් වළක්වා ගැනීමේ සුරැකුම් ක්‍රම ඇති කිරීමය.
මේ අනුව මෙම ක්‍රියාමාර්ගයන් ඔස්සේ වර්ථමානය වන විට ළදරු මරණ සංඛ්‍යාව අවම වී ඇත.
1.4 මාතෘ මරණ අනුපාතිකය අවම වීම.
මාතෘ මරණ අනුපාතිකය (MMR) මගින් පිළිබිඹු කරනුයේ කාන්තාවන්ට දරු ප්‍රසූතියක් කෙතරම් ආරක්ෂිතව සිදුකළ යුතුද යන්න පෙන්වා දෙයි.ශ්‍රි ලංකාවේ මාතෘ මරණ අනුපාතිකය සජීවී දරු උපත් 100,000ට 37.7 මාතෘ මරණ සංඛ්‍යාවක් වෙයි.(FHB 2012) පසුගිය දශක දෙක බලනවිට ඉහළම මාතෘ මරණ අනුපාතිකය 63.0 (1996වසර) ලෙසද අවම මාතෘ මරණ අනුපාතිකය 31.1% (2010 වසර)වෙයි.වර්ථමානයේදී ශ්‍රී ලංකාව ඉලක්ක කරගෙන ඇත්තේ මාතෘ මරණ සංඛ්‍යාව ශූන්‍ය අගයක් ගනී.දීර්ඝ කාලයක සිටම මාතෘ සෞඛ්‍යය සඳහා මෙරට ප්‍රමුඛතාවයක් හිමි වූ අතර එය ජාතික සෞඛ්‍යය ප්‍රතිපත්තිය මගින්ද පිළිබිඹු විය. මාතෘ සෞඛ්‍යය සේවාවේ උන්නතිය සඳහා අවශ්‍ය ජාතික දායකත්වය උදෙසා අවශ්‍ය මැදිහත්වීම,ප්‍රතිස්ථාපනයකර ,නගා සිටු වීම සඳහා මාර්ගෝපදේශකත්වයන් ලෙස මාතෘ හා ළමා සෞඛ්‍යය ජාතික ප්‍රතිපත්තිය ස්ථාපිත කරන ලදී.මාතෘ හා ළමා සෞඛ්‍යය සේවාව තුළ අදාළ වැඩසටහන් මගින් අවශ්‍ය කරන ප්‍රතිපත්ති සැලසුම් සකසා ඇත.මෙම ක්‍රමෝපායගත සැලසුම්,ජාතික,පළාත් සහ දිස්ත්‍රික් මට්ටමෙන් ක්‍රියාත්මක වී ඇත.
- සුවනාරී සායන ක්‍රියාකාරී කමිටුව .
- මාතෘ සෞඛ්‍යය සහ පවුල් සැලසුම් සඳහා තාක්ෂණික උපදේශන කමිටුව.
- යොවුන් සෞඛ්‍යය
- මාතෘ හා නවජන්ම සෞඛ්‍යය
වර්ථමානය වනවිට සෞඛ්‍යය වෛද්‍ය නිලධාරීන් කොට්ඨාශ සහ රෝහල් ඇතුළු වෛද්‍ය මධ්‍යස්ථානවලින් සමන්විත පුළුල් ජාලයක් හරහා සෞඛ්‍යය අමාත්‍යංශයේ සහ පළාත් සෞඛ්‍යය සේවාව තුළ යටිතල ව්‍යුහයක් ගොඩනගමින් මාතෘ මරණ සංඛාව අවම කිරීමට උපරිම දායකත්වයක් සිදුකරයි.
මේ අනුව මාතෘ මරණ අනුපාතිකය අවම වීමට සෞඛ්‍යය අංශයේ ඇති වූ නව ප්‍රවණතාවයන් ලෙස මේවා පෙන්වාදිය හැකිය.
1.5 ඇතැම් ලිංගාශ්‍රිත තත්වයන් බෝ වීම අවම වීම.
සමාජ රෝග යනුවෙන් හැදින්වෙන්නේ Sexually transmitted diseases හෙවත් ආසාදිත ලිංගික රෝගයන් ය.මෙවැනි රෝග බොහෝ විට පැතුරුණු ලබන්නේ ආසාදිත පුද්ගලයෙකු සමග අනාරක්ෂිත ලිංගික ක්‍රියාකාරකම්වල නිරත වීමය.ලිංගික රෝග බෝ වීම වැළැක්වීම සදහා වඩාත් ඵලදායී ක්‍රමය වන්නේ රෝග ව්‍යාප්තිය සිදු විය හැකි අන්දමට ආසාදිත තරලය ස්පර්ශය ඇති නොවීමට වගබලා ගැනීමය.
ලිංගික රෝගයන්ට ගොදුරු වන්නන් අතර වයස අවුරුදු 25 – 49 වයසේ පසුවන කාන්තාවන් සහ වයස අවුරුදු 15 සිට අවුරුදු 50 දක්වා වයසේ පසුවන පිරිමින් වැඩිපුර වාර්තා වෙයි.
මේ අනුව බහුල වශයෙන් දක්නට ලැබෙන සමාජ රෝග :-
- HIV
- ගොනෝරියා
- ලිංගික හර්පිස්
- උපදංශය
- ලිංගික ඉන්නන්
- ක්ලැමීස්යා යන රෝගයන් පෙන්වා දිය හැකිය.මෙම ලෙඩ රෝග සියල්ලන්ටම පාහේ ඇතිවන්නේ අනවශ්‍ය ලිංගික ඇසුර නිසා ය.
HIV වෛරසය වර්තමානය වන විට සීඝ්‍රෙයන් පැතිර ගිය මුත් අනෙකුත් සමාජ රෝගයක් යම්තාක් දුරට පාලනය වී ඇත.එයට ප්‍රධානතම හේතුව නම් වර්තමානයේ භාවිතා කරනු ලබන ඇතැම් නවීන පවුල් සැළසුම් ක්‍රමයි.එනම් :-
කොන්ඩම් :- කොන්ඩම් මගින් ආරක්ෂාවන් ලබා දෙනුයේ එය අදාළ ප්‍රදේශය නිසි පරිදි ආවරණය වන පරිදි බාධකයන් ලෙස භාවිත කිරීම තුළීණි.
මීට අමතරව ලූපය පෙන්වා දිය හැකිය.
මේ අනුව HIV වෛරසය නොමැතිව අනෙකුත් සමාජ රෝග යම්තාක් දුරට පැතිර යාම සීමා වී ඇත.
1.6 HIV / ඒඩ්ස් සමාජ රෝගය,සමාජයේ පැතිර යාම සීඝ්‍රෙයන් වර්ධනය වී තිබීම.
මානව ප්‍රතිශක්ති ඌණතා වෛරසය, එච් අයි වී , මිනිස් සිරුරෙහි ප්‍රතිශක්ති පද්ධතියට පහර දෙනු ලබයි.එලෙස රෝගවලට ඔරොත්තු දෙන සිරුර සතු ආරක්ෂක ක්‍රම රටාව දුබල කිරීමෙන් පීඩිත හානියට පවා තුඩු දෙන ආසාදනයට හස පිළිකාවලට සිරුර ගොදුරු කරයි.
HIV බෝවන ආකාර :-
- අනාරක්ෂිත ලිංගික සබදතා
- ආසාදන රුධිරයට ගොදුරු වීම
- ආසාදන මවකගෙන් දරුවාට HIV බෝවීම
ශ්‍රි ලංකාව දකුණු ආසියානු රටවල් අතුරින් සංඛ්‍යාත්මකව HIV/AIDS වසංගත තත්ත්වයෙන් අඩු රටක් ලෙස සැළකෙයි.
- 2014 වන විට HIV ආසාදිතයන් ඇස්තමේන්තු වශයෙන් 3.000 ( 2000 – 5000 ) ත් , එනම් 0.1 % කට වඩා අඩුව පවත්වා අනුපාතයන් ගනී.
- ශ්‍රී ලංකාවේ HIV / AIDS සදහා වන ජාතික ප්‍රතාචාර වැඩසටහන පෙරමුණ ගෙන ක්‍රියාත්මක වන්නේ සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශය යටතේ ක්‍රියාත්මක වන ලිංගික සම්ප්‍රේෂණය වන රෝග පිළිබද ජාතික A IDS /STD/AIDS) ( NACP ) වැඩසටහන් මගිනි.
- 2014 දෙසැම්බර් වන විට 2, 074ක සම්මුතික HIV ආසාදිතයන් ගණනක් වාර්තා වී තිබේ.රෝග සම්ප්‍රේෂණය වීමේ මාර්ගය වී ඇත්තේ ,
- අනාරක්ෂිත/විෂම ලිංගික සම්බන්ධතා වෙයි 10%
- සම ලිංගික/ද්වි ලිංගික සම්බන්ධතා 09 %
- මවගෙන් දරුවාට 79 %
- රුධිර පාරවිලනය නිසාවෙන් 22 %
- මත්ද්‍රව්‍ය එන්නත් කර ගැනීමෙන් 49%
HIV ආසාදනය වර්තමානය ශ්‍රී ලංකාව තුළ ප්‍රබල වශයෙන් ව්‍යාප්තව ඇත.එයට හේතු ලෙස :-
- වැඩිවන තරුණ ජනගහනය
- රටට බාහිර හෝ අභ්‍යන්තරික වශයෙන් සිදුවන හානි
- සැගවුණ ලිංගික ව්‍යාපාර
- උපත් පාලන කොපු භාවිතය අඩු මට්ටම පැවතීම යනාදිය පෙන්වා දී ඇත.
මේ හේතූන් මත HIV /AIDS වෛරස වර්තමානයේ සීඝ්‍රෙයන් පැතිර යයි.
සාරාංශය
ප්‍රජනන සෞඛ්‍ය වශයෙන් සරළව හදුන්වතොත් එනම් කෙනෙකුට ඵලදායී ලෙස ජීවත් වීමට අවශ්‍ය වන ශාරීරික ප්‍රවණතාවය, මානසික සහනය සහ යහපත් සමාජ සම්බන්ධතා නොඅඩුව පැවැත්වීමට අවශ්‍ය පසුතලය සැකැසී තිබීමත් සෞඛ්‍ය යන්න ඉතා ප්‍රබල හා සංකීර්ණ අර්ථයක් ගෙන දෙන විෂයන් ලෙසත් ප්‍රජනනය සෞඛ්‍ය යන්නට අර්ථයක් ගෙන දෙයි.
මූලික වශයෙන් ලිංගිකත්වයට හේතු පාදක වන ප්‍රජනන පද්ධථියේ ක්‍රියාවලිය කායික අවශ්‍යතාවයක් පමණක් නොව මිනිසා තුළ ඇතිවන නොයෙක් හැගීම් ප්‍රවාහයක් තුළද දැඩි බලපෑමක් ඇති කරවයි.ඉතා සියුම් සිතුවිලි පවා එම ක්‍රියාව තුළින් බෙහෙවින් හසුරුවන අතර එසේ හසුරුවා ගත් විට ප්‍රජනන හැකියාව මිනිසාගේ සදාචාරාත්මක පැවැත්මට මානව හා සමාජීය ජීවිතයට ප්‍රයෝජනයවත් ලෙස ප්‍රජනන සෞඛ්‍ය වැඩි දුරටත් අර්ථ දක්වා ඇත.
එහෙත් ප්‍රජනන සෞඛ්‍ය ආශ්‍රිත විශාල වශයෙන් ගැටලු රාශියක් ඉස්මතු විය.මෙයට ප්‍රධාන හේතුව නම් මිනිසුන් තුළ ඇති නොදැනුවත්බාවය යි.එහෙයින් මෙම සෞඛ්‍යය ගැටලුවලට පිළියමක් ලෙස රාජ්‍ය හා රාජ්‍ය නොවන සංවිධානයක් විසින් විවිධ වැඩසටහන් ඉදිරිපත් කරන ලදි.මෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ලෝකයේ ප්‍රවණතාවයන් රැසක් නිර්මාණය විය.මෙම රටවලින් සුවිශේෂී ස්ථානයක් ශ්‍රී ලජකාවද හිමිකර ගනී.විශේෂයෙන්ම 2000 වසරෙන් පසුව කරන ලද දත්ත පරීක්ෂණයටන්ට අනුව ශ්‍රී ලංකාව තුළ සෞඛ්‍යය ආශ්‍රිත ප්‍රවනතාවන් රැසක් නිර්මාණය වී ඇති බව හෙළි වෙයි.
ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථ නාමාවලිය
ඉන්දික,එච්.ඩී.,ගබ්සාව.
ගුණරත්න,එම්.චන්දන,සමාජයේ ඇති සංයුක්ත බව සහ සමකාලීන ශ්‍රී ලංකාවේ සමාජ ප්‍රශ්න.
ජයතිලක භද්‍රජි මහින්ද,ලිංගිකත්වය සහ අධ්‍යාපනය.
මනුරත්න,එම්.පී.,ස්ත්‍රී පුරුෂ සමාජභාවය.
විනිකහන,ආචාර්‍ය ජයරත්න,ජනගහණ සහ සම්පත් පරිහරණය
සිල්වා,ඉන්ද්‍රලාල්,ජනගහණ අධ්‍යයනය.
