ඉල්ලුම පසුගිය විභාග ප්‍රශ්න 2011

අද කතා කරන්න බලාපොරොත්තු වන්නේ, A/L (Economics)  2011 වර්ෂයේ II කොටසේ (2) හි IV  පිළිබඳවයි.මීට අදාළ ප්‍රශ්නය ඉහලින් ඔබට පින්තූර්යක් ආකාරයෙන් දිස්වේ. එම ප්‍රශ්නයේ  ගණිතමය ගැටලු පිළිබඳ පමණක් මෙම ලිපියෙන් අවධානය යොමු කරයි. ඒ අනුව (2) iv.පිළිබඳ සාකච්ඡා කිරීමට නියමිතයි. මෙම රූපයෙන් දැක්වෙන්නේ ඒකක බද්දක් අය කළ පසු තත්ත්වයයි.

a කොටසින් අසන්නේ බද්දට පෙර පාරිභෝගික අතිරික්තය හා නිෂ්පාදන අතිරික්තයි. අපි දැන් බලමු කොහොමද ඒක හොයාගන්න කියලා. මේ සදහා මුලින්ම බද්ද පැනවීමට පෙර සමතුලිතය සොයාගත ගත යුතුයි. ඒ අනුව සමතුලිත මිල හා සමතුලිත ප්‍රමාණය සොයාගත යුතුයි. මෙසේ ඉල්ලුම් හා සැපයුම් වක්‍ර ලබාදුන්විට සමතුලිතය සොයාගන්නේ මෙම වක්‍ර එකිනෙක ඡේදනය වන අවස්ථාවේ පවතින මිල හා ප්‍රමාණය සැලකිල්ලට ගනිමින්. ඒ අනුව සමතුලිත මිල ලෙස P₁ ද සමතුලිත ප්‍රමාණය ලෙස Q₂  ප්‍රමාණයක් ද තීරණය වී ඇත.

දැන් අපි බලමු පාරිභෝගික අතිරික්තය කියනනේ මොකක්ද කියලා. පාරිභෝගික අතිරික්තය කියන්නේ වෙළෙඳපොළ් හුවමාරුව නිසා පාරිභෝගිකයා ලබන වාසියයි. එහෙමත් නැත්තං පාරිභෝගිකයා ගෙවීමට කැමති උපරිම ඉල්ලුම් මිලත් ඇත්ත වශයෙන්ම පාරිභෝගිකයා ගෙවන මිලත් අතර වෙනසයි.පාරිභෝගිකයා ගෙවීමට කැමති උපරිම ඉල්ලුම් මිල දැක්වෙන්නේ  ඉල්ලුම් වක්‍රය මිල අක්ෂය ඡේදනය කරන අවස්ථාවේදී. එසේම පාරිභෝගිකයා ගෙවන සත්‍ය මිල දැක්වෙන්නේ බද්දට පෙර වෙළෙඳපොළ සමතුලිතය මිලයි.  ඒ අනුව GFE කොටස පාරිභෝගික අතිරික්තය ලෙස හඳුන්වන්න පුළුවන්.

දැන් අපි බලමු නිෂ්පාදන අතිරික්තය කියනනේ මොකක්ද කියලා. නිෂ්පාදන අතිරික්තය කියන්නේ නිෂ්පාදකයා  නිෂ්පාදකයාට වෙළෙඳපොළ හුවමාරුවෙන් ලැබෙන වාසියයි. එනම් නිෂ්පාදකයා තම භාණ්ඩ අලෙවි කිරීමෙන්  බලාපොරොත්තු වන අවම මිල හා ඔහුට සත්‍ය වශයෙන්ම ලැබෙන මිල අතර වෙනසයි .නිෂ්පාදකයන් බලාපොරොත්තු වෙන අවම මිල හොයාගන්න පුළුවන් සැපයුම් වක්‍රය මිල අක්ෂය ඡේදනය කරන අවස්ථාවේදී. එසේම නිෂ්පාදකයාට ලැබෙන සත්‍ය මිල දැක්වෙන්නේ බද්දට පෙර වෙළෙඳපොළ සමතුලිතය මිලයි.  ඒ අනුව ABC කොටස නිෂ්පාදන අතිරික්තය ලෙස හඳුන්වන්න පුළුවන්.

b කොටසින් අසන්නේ බද්දට පසු පාරිභෝගික අතිරික්තය හා නිෂ්පාදන අතිරික්තයි. අපි දැන් බලමු කොහොමද ඒක හොයාගන්න කියලා. මේ සදහා මුලින්ම බද්ද පැනවීමට පසු සමතුලිතය සොයාගත ගත යුතුයි. ඒ අනුව සමතුලිත මිල හා සමතුලිත ප්‍රමාණය සොයාගත යුතුයි. මෙසේ ඉල්ලුම් හා සැපයුම් වක්‍ර ලබාදුන්විට බද්දට පසු සමතුලිතය සොයාගන්නේ මෙම වක්‍ර බද්දට පසු එකිනෙක ඡේදනය වන අවස්ථාවේ පවතින මිල හා ප්‍රමාණය සැලකිල්ලට ගනිමිනි. මෙම වෙළඳපොළට රජය බද්දක් අය කිරීම නිසා භාණ්ඩ මිල ඉහළ ගොස් ඇති අතර ඉල්ලුම් ප්‍රමාණය අඩුවී ඇත. P₂ ද සමතුලිත ප්‍රමාණය ලෙස Q₁  ප්‍රමාණයක් ද තීරණය වී ඇත. මෙහිදී පාරිභෝගිකයා ගෙවීමට උපරිම ඉල්ලුම් මිල නොවෙනස්ව පවතී. පාරිභෝගිකයා ගෙවන සත්‍ය මිල දැක්වෙන්නේ බද්දට පසු වෙළෙඳපොළ සමතුලිතය මිලයි.  ඒ අනුව G කොටස බද්දට පසු පාරිභෝගික අතිරික්තය ලෙස හඳුන්වන්න පුළුවන්.

එසේම බද්දට පසු  නිෂ්පාදන අතිරික්තය සෙවීමේදීද බලාපොරොත්තු වෙන අවම මිල නොවෙනස්ව පවතී. නිෂ්පාදකයාට ලැබෙන සත්‍ය මිල දැක්වෙන්නේ බද්දෙන් පසු වෙළඳපලෙඳපොළ සමතුලිතයේදී තීරණය වී ඇති මිලත් (p₂), රජයට ගෙවිය යුතු බදු මුදලත් ගෙවූ පසු ඉතුරු වන මුදල අපි හඳුන්වනවා නිෂ්පාදකයාට සත්‍ය වශයෙන්ම ලැබෙන මිල විදියට. ඒ අනුව (p₂) තමයි බද්දෙන් පසු නව සමතුලිත මිල. නමුත් මෙම මුදලම නිෂ්පාදකට ලැබෙන්නේ නෑ.හේතුව තමයි මොහු මේ මුදලින් රජයේ බදු ගෙවිය යුතුයි. රජයේ බදු ප්‍රමාණය වන්නේ පරණ සැපයුම් රේඛාවත් නව සැපයුම් රේඛාවත් අතර සිරස් දුර. ඒ අනුව p₂ මිල හා p₃ මිල අතර පවතින්නේ රජයේ බදු ආදායම. එසේනම් බද්දට පසු නව සමතුලිත මිලෙන් (p₂) රජයේ බදු ආදායම ගෙව්වට පස්සෙ ඇත්තටම නිෂ්පාදය ඉතුරුවෙන්නේ (p₃) ප්‍රමාණය විතරයි. එහෙනම් බද්දට පසු  නිෂ්පාදන අතිරික්තය A කොටස වේ.

බද්ද නිසා ඇති වූ පරිවාරක පිරිවැය එහෙමත් නැත්තං අධි බදු බර එහෙම නැත්තං අහිමිවුණු සුභසාධනය කියලා හඳුන්වන්නේ බද්ද පැනවීමෙන් පසු පාරිභෝගිකයාටත්, නිෂ්පාදකයාටත්, රජයයාටත් ලැබෙන් නැතුව අපතේ යන කොටස. ඒ අනුව බද්ද පැනවීමෙන් පසු G කොටස පාරිභෝගික අතිරික්තය බවත්, බද්දට පසු  නිෂ්පාදන අතිරික්තය A කොටස බවත්  රජයේ බදු ආදායම FEB බවත් අපි දන්නවා. එහෙනම් තුන්දෙනාටම හම්බවෙන  වෙන්නේ  නැති කොටස වන්නේ BC කොටසයි.