ශ‍්‍රී ලාංකීය ඉතිහාසය හැඩගැන්වීමෙහිලා ගංගා පද්ධතියේ දේශපාලනික වැදගත්කම
ශ‍්‍රී ලාංකීය ඉතිහාසය හැඩගැන්වීමෙහිලා ගංගා පද්ධතියේ දේශපාලනික වැදගත්කම
මෙරට ඉතිහාසය හැඩගැන්වීමෙහිලා ගංගා පද්ධතිය දේශපාලනික වශයෙන් ඉතා වැදගත් ය. බුදු රදුන් පිරිනිවන් පෑ දිනයේ දී ලංකාවට පැමිණි විජය කුමරු තම පාලන අග නගරය වශයෙන් තෝරා ගනු ලැබුවේ මල්වතු ඔය අසල පිහිටි තම්බපණ්ණිය නම් වූ ප‍්‍රදේශයයි. මහවැලි ගං ඉවුරේ උතුරේ හා දකුණේ පාලන මධ්‍යස්ථාන කිහිපයක ආධිපත්‍යය නතු කර ගෙන පණ්ඩුකාභය රජු තම පාලන මධ්‍යස්ථානය බවට පත් කර ගනු ලැබුවේ මල්වතු ඔය අසල පිහිටි අනුරාධ ග‍්‍රාමයයි. මෙසේ මල්වතු ඔය අසල අනුරාධ ග‍්‍රාමය හෙවත් අනුරාධපුරය පිහිටුවා ගැනීම නිසාම වසර 1400 කට අධික කාලයක් අගනුවර වශයෙන් පැවතීම තුළින් එය අගය මනාව දිස් වෙයි. ස්වභාවික ගංගා පද්ධතිය කෙතෙක් වැදගත් වී ද යත් ලංකාවේ පවතින්නා වූ අග නගරයන් බිහිවීම තුළින්ම පැහැදිලිය. ඒ අනුව ගංගා ආශ‍්‍රිතව අගනගරයන් බිහි වීම ප‍්‍රමුඛය. විශේෂයෙන්ම කළු ගග අසල කළුතර නගරය ද, නිල්වලා ගග අසල මාතර නගරය ද, ගිං ගග ආශ‍්‍රිතව ගාල්ල නගරය ද පිහිටුවීම තුළින්ම ගංගාවන්හි ප‍්‍රබලතාවය පැහැදිලිය. විශේෂයෙන් දඹදෙණිය මහ ඔය අසබඩ පිහිටි අතර අලකේෂ්වර දියවන්නා නම් ඔය මැද පිහිටුවා ගත් වෙළ`ද බලකොටුව පසු කාලයේ දී ලංකාවේ කෝට්ටේ නම් අග නගරයක් බවට පත් විය. මේ බලකොටු සකස් කර ගැනීමේදී විශ්‍රේෂිත ආර්ක්‍ෂාවක් ගංගා පද්ධතියෙන් ලැබී ඇත.
පාලන ප‍්‍රදේශ වෙන් වීමේදී ගංගා පද්ධතිය බලපා ඇත. ඒ අනුව මහවැලි ගග හා කලා ඔය යන දෙකට උතුරු කොටස රජ රට වේ. මහවැලි ගග හා වලවේ ගග අතර ප‍්‍රදේශය රෝහණ දේශය ලෙස ද වලවේ ගග හා කලා ඔය අතර ප‍්‍රදේශය මායා රට ලෙස ද හැදින්වෙයි. බොහෝ විට මහවැලි ගග හා කළු යන ගංගා රෝහණ දේශයේ උතුරු දිග සීමාව ලෙස ද පෙනී යයි. රේාහණය ස්වාධින ලෙස පවත්වා ගැනීමට මෙම ගංගා සහ මධ්‍යම කදුකරය ද බලපා තිබේ. කළු ගග මහා වංශයේ රෝහණ රාජ්‍යයෙන් උතුරු දිග සීමාව ලෙස පෙනී යයි. රෝහණ රාජ්‍යය ස්වාධින රාජ්‍යයක් බවට පත් විම සදහා ගංගාවන් ද මධ්‍යම කදුකරය ද හේතු සාධක වී ඇත. කළු ග`ග මහා වංශයේ රෝහණ රාජ්‍යයෙන් උතුරු දිග සීමාව ලෙස 48වන පරිච්ඡේදයේ 132 වන ගාථාවේ දැක්වෙයි. ඒ අනුව
ගාළහ ගංගං ව කතවාන
සීමං රොහණ හොගිනං
මරං ගංගං සමාදා
රාජ හොග ඹකාරයි
රාජ්‍ය සීමා සැලසුම් කර ගැනීමේ දී මහවැලි ගග සහ ගල්ඔය ද බලපා තිබේ. පළමු පැරකුම්බා රජු මේ ප‍්‍රදේශය සුරක්‍ෂිත කිරීම සදහා කංචුකී නායක හා දමිල අධිකාරි රක්ඛ යන සෙනෙවිවරු පත් කර තිබේ. මහා විජයබාහු රජුගේ අභාවයෙන් අනතුරුව රෝහණ දේශය අටදහයි රට හා දොළොස්දහයි රට ලෙස වලවේ ගංගාව මගින් පිහිටවා ඇත. එසේම කාවන්තිස්ස රාජ්‍ය සමයේ මහවැලි ගගෙන් ඔබ්බෙන් ප‍්‍රදේශය දමිලයන් විසින් පාලනය කළ සීමාව විය. පොලොන්නරු රාජ්‍යයේ දක්‍ෂිණ දේශය ලෙස කළු ගග ගත් දැදුරු ඔයත් අතර ප‍්‍රදේශයයි. නූතනයේ බස්නාහිර පළාතත් දකුණු පළාතත් වෙන් කරන එක් දේශ සීමාවක් වන්නේ බෙන්තොට ගග ලෙස සැලකේ. ගංගාවන් ආරක්‍ෂිත මධ්‍යස්ථාන ලෙසට ද වැදගත් වී ඇත. අතීතියේ රජ රට සිට රෝහණයට ප‍්‍රවේශ වන ප‍්‍රධාන තොටුපල කසාතොටයි. එම නිසාම රජ රට බලය දකුණට ඒම වලක්වනුවයි කාවන්තිස්ස රජු තම පුතෙකු වූ දීඝාභය කුමරු එහි රැකවලයෙහි යෙදවී ය. මහවැලි මිටියාවතෙහි පරිවාර තොටුපලවල්වල ද රාජ්‍ය නිලධාරීන් සන්නද්ධ කළේය. වරක් මහා පරාක‍්‍රම බාහු රජුට දෙවන මාණාභරණගෙන් එල්ල වන අභියෝගවලට මුහුණ දීම සදහා මහවැලි ගගෙන් තොටුපලවල් ආරක්‍ෂා කරනු ලැබීය. එසේම රටේ දේශපාලන අනාගතය තීරණය කළ සටත් බිම් පිහිටියේද බොහෝ විට ගංගා පෝෂක ප‍්‍රදේශවල ය. ඒ අනුව පාලි වංශකතාවල සහස්තොට -සහස්ස තිතථ, කසා තොට -කච්ඡු තිත්‍ථ, වඩමන්තොට -වඞ්ඪමාන තිතථ, අඹ තොට - අම්ඹ තිතථ වැනි ස්ථාන එවැනි තීරණාත්මක යටත් බිම් වී ඇත.
පළමුවන පැරකුම්බා හා සුගලා දේවිය අතර සටන් බොහොමයක් මේ නිම්න වල සිදු විය. දෙවන පැරකුම්බා රජු දඹදෙණි යුගයේ තීරණාත්මක ලෙස පරාජය කළේ ද කලා ඔය නිම්නයේ දීය. පුරාතන යුධ මාර්ග ක‍්‍රියාත්මක කිරීමේදී ගංගා අතිශය වැදගත් වී ඇත. මාගමින් ඇරඹි දුටුගැමුණු රජුගේ සේනාව මහියංගනයේ සිට රජ රටට ගමන් කළේ ද මහවැලි ගග හරහා ය. පළමු විජයබාහු රජු ද චෝල විරෝධී සටන මෙම ගග හරහාම දියත් කර ඇත. ගංගා පද්ධතිය තුළ වලවේ ගග ද ඉතා වැදගත් විය. පොලොන්නරු යුගයේ පළමු සිංහල පාලකයා වූ පළමුවන විජයබාහු රජු රෝහණයේ රාජ්‍යත්වය විමසන කළ වලවේ ගග අසල පිහිටි මහානාග හුුල තම අග නගරය කර ගත්තේ ය. චෝලයන්ට විරුද්ධව සටන සදහා ය. පාලනයේ පහසුව සදහා වලවේ ගග සීමා කර ගනිමින් අට දහස් රට හා දොලොස් දහස් රට ලෙස වෙන් කර ගෙන පාලනය කර ඇත. කෝට්ටේ රාජධානියේ සපුමල් කුමාරයා හෙවත් 06 වන බුවනෙක නමින් රජ වූ මොහොතේ එතුමාගේ දෙමළ ජන්මයට විරුද්ධව සිංහල සංඝය නමින් කැරැුල්ලක් ඇති වූ බවත් එය වලවේ ගග සිට කළු ගග දක්වා පැතිර ගිය බවත් දැක්වේ.
