ආහාර සංරක්ෂණය
ආහාර සංරක්ෂණය යනු ආහාර නරක් වීමට බලපාන සාධක කෘතීමව පාලනය කරමින් ආහාර වල රසය,වයනය,පෝෂණ ගුණය හා පෙනුම ආදී ගුණාත්මක ලක්ෂණ නෙවෙනස්ව පවත්වා ගනිමින් ආහාර කල් තබා ගැනීමේ ක්‍රියාවලියයි.
කෘෂි භෝගයන්ගෙන් හා සත්ව පාලනයෙන් ලබා ගන්නා නිෂ්පාදනයන් අවුරුද්දේ යම් කාලයකට පමණක් සීමා වීම හා එම කාලයේදී අස්වැන්න අධික ලෙස ලැබීම නිසා නිෂ්පාදනයන් අලෙවි කර ගැනීමටද නොහැකි වෙයි. ආහාර සංරක්ෂණය මගින් එම අතිරික්ත නිෂ්පාදනයන් අනාගත ප්‍රයෝජනය උදෙසා සුදුසු වේ.අස්වනු අපතේ යාම,නරක් වීම වලක්වා ගැනීමටද මෙම ක්‍රමය ඉතා වැදගත් වේ.
ආහාර සංරක්ෂණය කොටස් දෙකකින් දැක්විය හැක.
- සාම්ප්‍රදායික ක්‍රම
- වියලීම
- දුම් ගැසීම
- පැසවීම
- ලුණු දැමීම
- වැලි යට දැමීම
- නූතන ක්‍රම
- ශීත කිරීම
- පැස්චරීකරණය
- සාන්ද්‍රීකරණය
- රසායනික ද්‍රව්‍ය යෙදීම
සාම්ප්‍රදායික ක්‍රම
- වියලීම -
සූර්ය තාපය බහුලව ආහාර වියලීමට යොදාගන්නා ක්‍රමයකි.
වියලීමට යොදා ගන්නා නිෂ්පාදනයන්
- හතු වියලීමට
- මිරිස් වියලීමට
- කරවිල වියලීමට
- මස් වියලීමට
- ගම්මිරිස් වියලීමට
- මාලු වියලීමට
- ගොරකා වියලීමට
- කෝපි වියලීමට
වාසි - තාක්ෂණික දැනුමක් අවශ්‍ය නොවීම
- මූල්‍ය වියදමක් නොමැති වීම
- අසීමිතව පැවතීම
අවාසි - විවිධ කාලගුණික තත්ව වලදී වියලීම අපහසු වීම
- අපද්‍රව්‍ය එකතු වීය හැකි වීම.
- සතුන්ගෙන් හානි විය හැකි වීම.
- දුම් ගැසීම-
දැව පිලිස්සීම මගින් ලබා ගන්නා දුම් වලට ආහාර නිරාවරනය කිරීම මෙහිදී සිදුවේ. එම දුම් වල අඩංගු රසායනික ද්‍රව්‍ය ආහාරය වටා ආරක්ෂිත පටලයක් නිර්මාණය කරන අතර එමගින් ආහාරයේ ඇති ජලය ඉවත් වී ක්ෂුද්‍ර ජීවී ක්‍රියාකාරිත්වයද අඩපන කරයි.
දුම් ගැසීමට යොදා ගන්නා නිෂ්පාදන
- මාලු දුම් ගැසීම
- මස් දුම් ගැසීම
- ගොරකා දුම් ගැසීම
වාසි - අඩු වියදමකින් කල හැකි වීම.
- අඩු තාක්ෂණික දැනුමකින් කල හැකි වීම.
- අමුද්‍රව්‍ය සොයා ගැනීමේ පහසුව
අවාසි -ආහාර වල රසය වෙනස් වීම
- ගුණාත්මකභාවය අඩු වීම
- පැහැය වෙනස් වීම
- දුම් ගැසීමේදී ඉතා සුපරික්ෂාකාරීව කලයුතු වීම
- පැසවීම -
ක්ෂුද්‍ර ජීවීන් ආහාරයේ අඩංගු කාබනික සංයෝග මත ක්‍රියාත්මක වීම නිසා මධ්‍යසාර,ලැක්ටික් අම්ලය,ඇසිටික් අම්ලය ආදී සංයෝග නිපදවීම මගින් අහිතකර ජීවීන්ගේ වර්ධනයට බාධා ඇති කරයි.
පැසවීම මගින් නිපදවන නිෂ්පාදනයන්
- මුදවපු කිරි
- රා
- විනාකිරි
- පාන්
වාසි
- කිරි වැනි ඉක්මනින් නරක් වන ද්‍රව්‍ය කල් තබා ගත හැකි වීම
අවාසි- තාක්ෂණික දැනුම අවශ්‍ය වීම.
- වැඩි කාලයක් තබා ගත නොහැකි වීම.
- වැඩි පිරිවැයක් දැරීමට සිදු වීම.
- ලුණු දැමීම -
මෙහිදී ආහාර ලුණු ද්‍රාවනයක බහාලීම හෝ කැට දැමීම කරනු ලැබේ.ආහාර ගබඩා කර ඇති මාධ්‍යයේ සාන්ද්‍රණය වැඩි බැවින් ආහාර වල ඇති නිදහස් ජලය ආස්‍රැතිය මගින් ඉවත් වී ආහාර මත ක්ෂුද්‍ර ජීවී වර්ධනයට නුසුදුසු පරිසරයක් ඇති කරයි.මෙහිදී ආහාරයේ සිටින ක්ෂුද්‍ර ජීවී සෛල තුල ැති ජලය මාධ්‍යයට විකිරණය වීමෙන් ආහාරයේ සිටින ක්ෂුද්‍ර ජීවීන්ද විනාශ වේ.
ලුණු දැමීමට යොදා ගන්නා නිෂ්පාදන
- දෙහි
- ගොරකා
වාසි
- දෙහි ,ගොරකා වැනි ද්‍රව්‍ය එක් කාලයකට පමණක් හට ගන්නා බැවින් එම කාල වල පවකින අතිරිකිත නිෂ්පාදනයන් හානි වීමට නොදී කල් තබා ගත හැකි වීම
අවාසි- පැහැය වෙනස් වීම
- රසය වෙනස් වීම
- අඩංගු අම්ල ප්‍රමානය වැඩි වීම
නූතන ක්‍රම
- ශීත කිරීම
- මෙය ආහාර සංරක්ෂණයට යොදා ගන්නා පහසුම ක්‍රමයකි.මෙය ශීතකරණ හා අධි ශීතකරණ ලෙස කොටස් 2 ක කි. ශීතකරණ මගින් එළවලු,පළතුරු හා ද්‍රව සහිත ද්‍රව්‍ය ද, මස් ,මාලු වැනි ආහාර අධි ශීතකරණයේ තබයි.
ශීතකිරීමට ගන්නා නිෂ්පාදන - මස්
- මාලු
- එළවලු
- පළතුරු
- කිරි හා එ ආශ්‍රිත නිෂ්පාදන
- ද්‍රව ද්‍රව්‍යයන්
- විවිධ වර්ගයේ ආහාරයන්
වාසි - මෙම ක්‍රමයෙන් ආහාර මාස ගනන් හෝ අවුරුදු ගනන් කල් තබා ගත හැකිවේ.
අවාසි
- ශීතකරණ සදහා මුලිකව විශාල පිරිවැයක් දැරීමට සිදුවේ.
- මාසිකව විදුලිය සදහාද වියදමක් ගෙවීමට සිදුවේ.
- අනතුරුදායක තත්වය වැඩිය.(කුඩා ළමුන්ට)
- විදුලිය නොමැති විට ආහාර නරක් විය හැකිය
- දිගු කාලයක් ශීතකරණ වල තැබීමෙදී ගුණත්වය අඩු වීම.
- පැස්චරීකරණය
- මෙය රත් කිරීමේ ක්‍රියාවලියකි.මෙමගින් ආහාර වල සිටින ක්ෂුද්‍ර ජීවීන්ගේ වර්ධනය අඩු කරනු ලබයි.
පැස්චරීකරණය සදහා භාවිතා කරන නිෂ්පාදනයක්
- වයින්
- බියර්
- පළතුරු යුෂ
- ටින් කල ආහාර
- සෝස් වර්ග
- කිරි ආශ්‍රිත නිෂපාදන
- ආමන්ඩ
- ඇපල්
වාසි - ආහාරයේ වර්ණය,රසය නිසි අයුරින් පවත්වා ගත හැකි වීම.
අවාසි - තාක්ෂණික දැනුම අවශ්‍ය වීම
- මහා පරිමාණ නිෂ්පාදනයන්ට පමණක් ගැලපීම
- රසායනික ද්‍රව්‍ය යෙදීම
- මෙමගින් ආහාර ද්‍රව්‍ය නරක් වීමට හේතු වන ක්ෂුද්‍ර ජීවී වර්ධනය නවතාලන අතර ආහාර දිගු කලක් තබා ගත හැකිවේ.
වාසි - ක්ෂුද්‍ර ජීවී විනාශ වීම නිශ්චිතව දැන ගතහැකි වීම
අවාසි-සමහර අවස්ථා වලදී මිනිසුන්ට අහිතකර වීම
- පිළිකා වැනි දරුණු රෝග කාරක ඇති වීම
- ආහාරයේ පෝෂණය අඩු වීම
ආහාර සංරක්ෂණයේ වැදගත්කම -
- ආහාර නාස්තිය අවම වීම.
- ස්වයං රැකියාවක් ලෙස කල හැකි වීම.
- ආහාර නරක් වීම අවම වීම.
- අවාරයේ දී උවද ආහාරයට ගත හැකි වීම.
