ප්‍රෝටීන-Proteins

මූලික ලක්ෂණ

• ප්‍රෝටීන යනු ජෛවීය අණු විශේෂයකි. එසේම මහා අණු විශේෂයක් ද වේ.

ජීවීන් තුළ අනිවාර්යයෙන් අන්තර්ගත අණු වර්ග ජෛවීය අණු නම් වේ.

අණුක භාරය 10⁴ ට වඩා වැඩි කුඩා එ්කක රැසකින් සමන්විත බහුඅවියවිකයන් මහා අණු නම් වේ.

• එබැවින් ප්‍රෝටීන බහුඅවයවිකයක් ද වේ. බහු අවයවීකරණයට ලක් වී අැත්තේ අැමයිනෝඅම්ල අණුවයි.
• ප්‍රෝටීනවල C,H,O,N මූලද්‍රව්‍ය අඩංගුවන අතර අැතැම්විට S ද අඩංගු වේ.
• සමහර ප්‍රෝටීන ජලයේ දිය වුවද සමහරක් ජලයේ දිය නොවේ.
• අැතැම් ප්‍රෝටීනවලට එන්සයිම ලෙස ක්‍රියා කළ හැක. 

තැනුම් එ්කකය

 අැමයිනෝඅම්ලයක කාබොක්සිලික් කාණ්ඩයට සම්බන්ධිත කාබන් පරමාණුව අැල්ෆා කාබන් ලෙස හඳුන්වයි.

එම කාබන් පරමාණුවට කාබොක්සිලික් කාණ්ඩයක්, අැමයිනෝ කාණ්ඩයක් ,R කාණ්ඩයක් සහ හයිඩ්‍රජන් පරමාණුවක් සම්බන්ධව පවතී.

සරලතම අැමයිනෝඅම්ලය ග්ලයිසීන් වේ.

එහි R කාණ්ඩය වන්නේ H පරමාණුවකි.

ප්‍රෝටීන තැනීමට අැමයිනෝඅම්ලවල දායකත්වය

• ප්‍රෝටීන තැනීමට එකිනෙකට වෙනස් අැමයිනෝඅම්ල 20ක් පමණ දායක වේ.
• අැමයිනෝඅම්ල එකිනෙකින් වෙනස් වන්නේ එ්වායේ R කාණ්ඩ එකිනෙකින් වෙනස් වීම නිසාය.
• අැතැම් අැමයිනෝඅම්ලවල R කාණ්ඩයේ කාබොක්සිලික් හා අැමයිනෝ කාණ්ඩ තිබිය හැක.
• එබැවින් එක් අැමයිනෝඅම්ලයක කාබොක්සිලික් හා R කාණ්ඩ එකකට වඩා පැවතිය හැක.

අැමයිනෝඅම්ල ප්‍රධාන කාණ්ඩ දෙකකි.

1.  අත්‍යවශ්‍ය අැමයිනෝඅම්ල
2. අත්‍යවශ්‍ය නොවන අැමයිනෝඅම්ල 

සත්ත්ව දේහ එනම් සත්ත්ව සෛල තුළ ස්වභාවිකව නිපදවාගත නොහැකි, ප්‍රෝටීනමය අාහාර මගින් අනිවාර්යයෙන්ම

ලබා ගත යුතු අැමයිනෝඅම්ල වර්ග අත්‍යවශ්‍ය අැමයිනෝඅම්ල ලෙස හඳන්වයි. මෙවැනි අැමයිනෝඅම්ල වර්ග 8කි.

උදාහරණ ලෙස ලයිසීන්, මෙතියොනීන්,ලියුසීන් දැක්විය හැක.

• සුන්‍යෂ්ටිකයන්ගේ හා අාකියාවන්ගේ ප්‍රෝටීන සංස්ලේෂණයේ අාරම්භක අැමයිනෝඅම්ලය මෙතියොනීන් වේ.

සත්ත්ව දේහ එනම් සත්ත්ව සෛල තුළ ස්වභාවිකව නිපදවාගත හැකි, ප්‍රෝටීනමය අාහාර මගින් අනිවාර්යයෙන්ම ලබා

ගත යුතු නොවන අැමයිනෝඅම්ල වර්ග අත්‍යවශ්‍ය අැමයිනෝඅම්ල ලෙස හඳන්වයි. මෙවැනි අැමයිනෝඅම්ල වර්ග 12කි.

උදාහරණ ලෙස අැලනීන්,ග්ලයිසීන් දැක්විය හැක.

• ශාක සෛලයක සියලුම ප්‍රෝටීන නිපදවේ.

• අැමයිනෝඅම්ලයකට අම්ලයක් මෙන්ම භෂ්මයක් ලෙසද ක්‍රියා කළ හැක. එනම් උභය ගුණික ලක්ෂණ පෙන්වයි.
• එමනිසා ප්‍රෝටීනද උභයගුණික ලක්ෂණ පෙන්වයි.
• මෙය ප්‍රෝටීන ස්වාරක්ෂකයක් ලෙස ක්‍රියා කිරීම සඳහා වැදගත් වේ.
• අඩංගු වන මාධ්‍යයේ pH අගය නියතව පවත්වා ගැනීමට දායකවන ද්‍රව්‍ය ස්වාරක්ෂක නම් වේ.
• අැමයිනෝඅම්ල සියල්ල ජල ද්‍රාවී වේ.
• ප්‍රෝටීනයක තිබිය හැකි උපරිම අැමයිනෝඅම්ල ගණන විස්සකි.
• ප්‍රෝටීනයක්  සෑදෙන්නේ අැමයිනෝඅම්ල විශාල සංඛ්‍යාවක් එකිනෙක සම්බන්ධ වීමෙනි.
• මෙහිදී එක් අැමයිනෝ අම්ල අණුවක කාබොක්සිලික් කාණ්ඩයේ OH කොටස තවත් අැමයිනෝඅම්ලයක අැමයිනෝකාණ්ඩයේ H සමග සම්බන්ධ වීමක් සිදු වේ.

• මෙහිදී ජල අණුවක් පිට වෙමින් අැමයිනෝඅම්ල අණු දෙක අතර පෙප්ටයිඩ් බන්ධනයක් සෑදී එම අණු දෙක එකිනෙක සම්බන්ධ වේ.
• මෙම සංයුක්ත අණුව ඩයි පෙප්ටයිඩයකි.
• අැමයිනෝඅම්ල අණු තුනක් සම්බන්ධ වී ජල අණු දෙකක් පිට කරමින් සාදන සංයුක්ත අණුව ට්‍රයි පෙප්ටයිඩයයි.
• අැමයිනෝඅම්ල අණු රාශියක් ජල අණු පිට කරමින් පෙප්ටයිඩ් බන්ධනවලින් බැඳීම මගින් පොලි පෙප්ටයිඩය සාදයි.

මෙය අැමයිනෝඅම්ල n සංඛ්‍යාවක් ජල අණු n-1 ක් පිට කරමින් පෙප්ටයිඩ බන්ධන n-1 සංඛ්‍යාවකින් බැඳීමෙන් සෑදෙන සංයුක්ත ව්‍යුහය ලෙස ද අර්ථ දැක්විය හැක.

එක් ප්‍රෝටීනයක් තැනීමට පොලි පෙප්ටයිඩ දාම එකක් හෝ කීපයක් දායක විය හැක.