මානව ආහාර ජීරණ පද්ධතිය -1
විෂම පෝෂී ආහාර රටාවක් පෙන්වන මිනිසා අධිග්‍රහණය, ජීර්ණය, අවශෝෂණය, ස්වීකරණය සහ පහ කිරීම යන පියවරයක් සිදු කරමින් තම එදිනෙදා පෝෂණ අවශ්‍යතාවය සපුරා ගනියි.
මානව ආහාර ජීරණ පද්ධතිය ප්‍රධාන වශයෙන් කොටස් දෙකකට බෙදා දක්වනු ලබයි.
- ආහාර ගමන් ගන්නා මාර්ගය
- ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථි
ආහාර ගමන් ගන්නා මාර්ගය
මුඛ කුහරය තුලට අධිග්‍රහණය කරගන්නා ආහාර ගමන් ගන්නා නාලාකාර මාර්ගයයි. මෙහිදී අධිග්‍රහණය කරන ලද ආහාර විවිධ භෞතික හා රසායනික ක්‍රියාවලීන්ට බදුන් වෙමින් මළ බවට පත් වී ගුදයෙන් පිටවීම සිදුවේ. මෙහි දිග 9m පමණ වේ.
උදාහරණ :-
මුඛ කුහරය, මුඛය, ග්‍රසනිකාව, අන්නශ්‍රෝථය, ආමාශය, කුඩා අන්ත්‍රය, මහා අන්ත්‍රය, ගුද මාර්ගය, ගුදය
ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථි
අධිග්‍රහණය කරන ලද ආහාර රසායනිකව ජීරණය කර ශරීරයට අවශෝෂණය කිරීම සදහා අවශ්‍ය එන්සයිම නිපදවීම, ගබඩා කිරිම හා ශ්‍රාවය කිරීම මෙම ග්‍රන්ථි මගින් සිදු කරනු ලබයි.
උදාහරණ :-
ඛේට ග්‍රන්ථි, ආමාශය, අක්මාව, පිත්තාශය, අග්න්‍යාශය
ඔබේ දැනුමට
- පිත්තාශය මගින් පිත නිපදවීමක් සිදු නොකරන අතර පිත ගබඩා කර ශ්‍රාවය කිරීම පමණක් සිදු කරයි.
- පිත නිපදවනුයේ අක්මාව මගිනි.
ආහාර ජීරණ පද්ධතියෙහි එක් එක් අවයව පිලිබඳ දළ හැදින්වීමක් පහත පරිදි දැක්විය හැක.
මුඛය
ආහාර මාර්ගය භාහිර පරිසරයට විවෘත වන එක් විවරයක් ලෙස මුඛය හැදින්විය හැකිය. මුඛය තොල්, දත්, දිව, ඛේට ග්‍රන්ථි යනාදී කොටස්වලින් සමන්විත වේ. අධිග්‍රහණය කරනු ලබන ආහාර කුඩා කොටස්වලට වෙන් කර, ඛේටය සමග මිශ්‍ර කර ආහාර කුඩා බෝල ලෙස ග්‍රසනිකාව වෙත ගෙන යනු ලබන්නේ මුඛයේ සිදුවන ක්‍රියාවලීන් මගිනි.
ග්‍රසනිකාව
මුඛයේ සිට අන්නස්‍රෝථය වෙත ආහාරය රැගෙන යනු ලබයි.
ඔබේ දැනුමට
- ග්‍රසනිකාව ආහාර මාර්ගයට මෙන්ම ශ්වසන මාර්ගයටද පොදු කුටීරයකි.
- ශ්වසන මාර්ගය ආහාර මාද්ර්ගයෙන් වෙන් කිරීම සදහා අපිජිහ්විකාව නම් සුවිශේෂී ව්‍යුහයක් පවතී.
අන්නස්‍රෝථය
ග්‍රසනිකාවේ සිට ආමාශය දක්වා ආහාර රැගෙන යනු ලබන්නේ මෙමගිනි. මෙහි ඉහළ කොටස කංකාල පේශිවලින්ද, පහළ කොටස සිනිදු පේශිවලින්ද නිර්මාණය වී ඇත. මෙහිදී ගිලිනු ලබන ආහාර බෝලය රිද්මයානුකුලව සිදුවන ක්‍රමාකුංචන චලන මගින් ක්‍රමයෙන් ආමාශය වෙත ගෙන එනු ලබයි.
ආමාශය
ඇදෙන සුළු පැසක් බදු ආමාශය ආහාර තවදුරටත් ඇඹරීම සිදු කරන අතර එන්සයිම ශ්‍රාවය කර රසායනිකව ද ජීර්ණය සිදු කරයි. හෘදාසන්න චක්‍රපිදානය මගින් ආමාශයට ආහාර ඇතුළු කරගන්නා අතර ආලාර චක්‍රපිදානය මගින් ආමාශයෙන් ග්‍රහණිය වෙත ආහාර ගමන් කිරීම පාලනය කරනු ලබයි.
කුඩා අන්ත්‍රය
කුඩා අන්ත්‍රය ග්‍රහණිය, ශුන්‍යාන්ත්‍රීකය හා ශේශාන්ත්‍රිකය ලෙස කොටස් 2කි.
ග්‍රහණිය - මෙය කුඩා අන්ත්‍රයේ මුල්ම කොටසයි. U හැඩති වේ. පිත්තාශයේ හා අග්න්‍යාශයික යුෂ අහාරය හා මිශ්‍ර වනුයේ මෙහිදීය.
ශුන්‍යාන්ත්‍රීකය හා ශේශාන්ත්‍රිකය යන කොටස් මගින් පෝෂක ද්‍රව්‍ය ශරීරයට අවශෝෂණය කිරීම සිදු කරයි. මේ සදහා ක්ෂුද්‍ර අංගුලිකා නම් සුවිශේෂී ව්‍යුහයන් අන්ත්‍ර අභ්‍යන්තර බිත්ති මත පවතී.
මහා අන්ත්‍රය
මෙය උණ්ඩුකය, ආරෝහණ මහාන්ත්‍රිකය, තීර්යක් මහාන්ත්‍රිකය, අවරෝහණ මහාන්ත්‍රිකය, සිග්මාකාර මහාන්ත්‍රිකය යන කොටවලින් යුක්ත වේ. මළ ද්‍රව්‍ය සමග අතිරික්තව පවතින ජලය නැවත සිරුරට අවශෝෂණය කර ගනු ලබන්නේ මහා අන්ත්‍රයේදීය.
ගුදය
මළ ද්‍රව්‍ය සිරුරෙන් බැහැර කරන විවරය ගුදය නම් වේ. ආහාර ජීර්ණ පද්ධතියෙහි අවසාන කොටසයි. ගුද චක්‍රපිදානය මගින් මළ ද්‍රව්‍ය පිටතට බැහැර කිරීම පාලනය කරයි.
අක්මාව
සිරුරෙහි ඇති දෙවන විශාලතම අවයවයි. මෙමගින් ශරීරයට ඇති විශාල මෙහෙයක් ඉටු වේ. ආහාර ජිර්ණයේදී මේද තෛලෝදකරණයට අවශ්‍ය පිත නිපදවීම සිදු කරයි.
අග්න්‍යාශය
යාන්ත්‍රිකව ජීර්ණය වූ ආහාර රසායනික ජීර්ණය හා අවශෝෂණය කිරීමට පහසු කුඩා අණු බවට පත් කිරීමට අවශ්‍ය එන්සයිම ශ්‍රාවය කිරීම සිදු කරයි.
Amasha Samaraweera