කෘෂි ව්‍යාපාර කළමනාකරණය
-
- නිෂ්පාදන සාධක
නිෂ්පාදන ක්‍රියාවලියේදී භාවිත කරන ඕනෑම දෙයක් නිෂ්පාදන සාධක වේ.
භුමිය,ශ්‍රමය, ප්‍රාග්ධනය, ව්‍යවසාකත්වය
- නිෂ්පාදන සාධක කල්පැවැත්ම අනුව,
ගලා යන සම්පත්- යම් අවස්ථාවක පවිච්චි නොකළහොත් නැවත පාවිච්චියට ගත නොහැකි සම්පත් වේ.
උදා.ශ්‍රමය
ගබඩා කල හැකි සම්පත්- යම් අවස්ථාවක පවිච්චි නොකළත් නැවත පාවිච්චියට ගත හැකි සම්පත් වේ.
උදා: ප්‍රග්ධනය
නිෂ්පාදන සාධක මෙහෙවිය හැකි කාල පරාස අනුව,
- විචල්‍ය සාධක- කෙටි කාලීන
නිෂ්පාදන ක්‍රියාවලිය සිදු කරගෙන යාමේදී ප්‍රමාණය වෙනස් කල හැකි ප්‍රබේදයි.
උදා: පුහුණු ශ්‍රමය, ගොඩනැගිලි, භුමිය
- ස්ථාවර සාධක-දිගු කාලීන
නිෂ්පාදන ක්‍රියාවලිය සිදු කරගෙන යාමේදී ප්‍රමාණය වෙනස් කල නොහැකි ප්ර්බෙදි.
උදා: පොහොර, බිජ,රසායන ද්‍රව්‍ය
වෙළදපොලක් යනු; යම් භාණ්ඩයක් හෝ සේවාවක් හුවමාරු කර ගැනීම සදහා ගැනුම්කරුවන් හා විකුණුම් කරුවන් හමුවන ස්ථානයකි.
- භාණ්ඩ පරිබෝජනය නිසා වෙළදපොල තුල භාණ්ඩ සදහා ඉල්ලුමක් ඇති වේ.
- මෙම භාණ්ඩ සදහා ඇති ඉල්ලුම නිසා වෙළදපොල තුල සැපයුමක්ද තිබිය යුතුය.
- පාරිභෝගිකයන් තෘප්තිමත් වීම සදහා ඉල්ලුමට සරිලන සැපයුමක් තිබිය යුතුය.
- එසේ නොවුනහොත් වෙළදපොල බිද වැටේ.
- ඉල්ලුම් සංකෝචනය හා ඉල්ලුම් ප්‍රසාරණය;
üඉල්ලුම් සංකෝචනය යනු භාණ්ඩ කෙරෙහි බලපාන අනෙකුත් සාදක නියතව තිබියදී භාණ්ඩයේ මිල පමණක් වෙනස් වීමකට ප්‍රතිචාර වශයෙන් ඉල්ලුම ප්‍රමණයේ අඩු වීම ඉල්ලුම් සංකෝචනයයි.
üඉල්ලුම් ප්‍රසාරණය යනු, භාණ්ඩ කෙරෙහි බලපාන අනෙකුත් සාදක නියතව තිබියදී භාණ්ඩයේ මිල පමණක් අඩු වීමේදී ඉල්ලුම් ප්‍රමාණයේ වැඩි වීමයි.
ඉල්ලුම් වක්‍රය විතැන් වීම;
- භාණ්ඩයේ ඉල්ලුම් ප්‍රමාණයට බලපාන මිල හැර වෙනත් සාදකවල බලපෑම නිසා ඉල්ලුම් ප්‍රමාණයේ වෙනස්වීම එකම ඉල්ලුම් වක්‍රයක දැක්විය නොහැකි අතර එවැන්නක් දැක්විය හැක්කේ ඉල්ලුම් වක්‍රය විතැන් කිරීමෙනි.
- ඉල්ලුම් ප්‍රමාණය වැඩි වේ නම් ඉල්ලුම් වක්‍රය දකුණට විතැන් වේ.
උදාහරණයක් ලෙස,
-
- සීනී 1kg මිල රු.75.00 සිට රු.100.00 දක්වා ඉහල ගිය විට පුද්ගලයෙකුගේ වාර්ශික සිනී පරිබෝජනය 20kg සිට 15kg දක්වා අඩු වේ යයි සලකමු.
අදහස් දක්වන්න.
- ∆Q= -5
- ∆P = 25
P =(100+75)/2 Q =(15+20)/2
= 87.5 = 17.5
Ep=( -5/25)*(87.5/17.5)
= -1
මෙයින් අදහස් කරනුයේ මිල 1% න් වැඩි කරන විට ඉල්ලුම් ප්‍රමාණය 1% අඩු වන බවයි. එනම් මිල වෙනස් වන සමාන වේගයකින් ඉල්ලුම් ප්‍රමාණ වෙනස් වීමයි.
ඉල්ලුම් ප්‍රමාණය දක්වන සංවේදීතාවය
|Ep| අගය
විස්තරය
නම්‍යතා ස්වභාවය
Ep = 0
මිල වෙනස් වීමේදී ඉල්ලුම් ප්‍රමාණය වෙනස් නොවේ.
පුර්ණ අනම්‍ය
0< |Ep| < 1
මිල වෙනස් වීමට වඩා අඩු ප්‍රතිශතයකින් ඉල්ලුම වෙනස් වේ.
අනම්‍ය
Ep = 1
මිල වෙනස් වීමට සාන ප්‍රතිශතයකින් ඉල්ලුම වෙනස් වේ.
එකීය නම්‍ය
1 < |Ep| < ∞
මිල වෙනස් වීමට වඩා ඉස්හල ප්‍රමාණයකින් ඉල්ලුම වෙනස් වේ.
නම්‍ය
|Ep| = ∞
පාරිභෝගිකයා පවත්නා මිලට මිලදී ගන්න නමුත් මිල වෙනස් කල විට මිලදී නොගනී.
පුර්ණ නම්‍ය
|Ep| මගින් ඉල්ලුම් නම්‍යතාවයේ නිරපේක්ෂ අගය දැක්වේ.
ඉල්ලුමේ අදායම් නම්‍යතාවය(Ey)
- Ey = ඉල්ලුමේ ප්‍රතිශත වෙනස/ආදායමේ ප්‍රතිශත වෙනස
හරස් ඉල්ලුම් නම්‍යතාවය(Eab)
- Eab = Aභාණ්ඩයේ ඉල්ලුමේ ප්‍රතිශත වෙනස/
B භාණ්ඩයේ ඉල්ලුමේ ප්‍රතිශත වෙනස
වෙළදපොල සැපයුම යනු,
එක්තරා කාලයකදී යම් මිලකට විකිණීම සදහා වෙළදපොලට ඉදිරිපත් කර ඇති භාණ්ඩ ප්‍රමානය එම භාණ්ඩයේ සැපයුමයි.
වෙළදපොල සැපයුම යනුවෙන් අදහස් කෙරෙනුයේ සැපයුම් කරුවන් සියලු දෙනාම වෙළදපොලට සිදුකරන මුළු සැපයුම් වල එකතුවයි.
සැපයුම් න්‍යාය;
- සැපයුම් වක්‍රයේ මුලික හැඩය වමේ සිට දකුණට ඉහලට බැවුම් විමයි.
- මෙම හැඩයට මුලික හෙත්ව වනුයේ භාණ්ඩයේ සැපයුම් ප්‍රමාණය හා මිල අතර අනුලෝම සම්බන්ධතාවක් පැවතීමයි.
- එනම් වැඩි මිලට වැඩි ප්‍රමාණයකුත් අඩු මිලට අඩු ප්‍රමාණයකුත් සැපයුම් කිරීමයි.
- මෙය සැපයුම් න්‍යායි.
සැපයුම් වක්‍රය;
- විවිද මිල ගණන් යටතේ සැපයුම්කරුවෙකු සැපයීමට සුදානම් උපරිම භාණ්ඩ ප්‍රමාණය දැක්වීම සදහා නිර්මාණය කරන වක්‍රය සැපයුම් වක්රයයි.
සැපයුම් වක්‍රය ප්‍රසාරණය හා සංකෝචනය
üමිල ඉහල යාමේදී සැපයුම් ප්‍රමාණයේ වැඩි විම සැපයුම් ප්‍රසරණයයි.
üමිල පහල යාමේදී සැපයුම් ප්‍රමාණය අඩු වීම සැපයුම් සන්කොචනයයි.
සැපයුම් වක්‍රය විතැන් වීම;
- භාණ්ඩයේ මිල හැර අනෙකුත් සාධක වල වනස් වීමක් නිසාසැපයුම් වක්‍රය විතැන් වීම සිදු වේ.
- දකුණට විතැන් වීම
- නිෂ්පාදන සාධක වල මිල අඩු වූ විට, සහනාදාර ලබා දුන් විට සිදු වේ.
සැපයුම් නම්‍යතාවය
- භාණ්ඩයක මිල වෙනස් වීමක් කෙලින්ම සැපයුම් කෙරෙහි බලපායි. මිල වෙනස් වීමකට සැපයුම දක්වන ප්‍රතිචාරය සැපයුම් නම්‍යතාවයෙන් පෙන්නුම් කරයි. එනම් සැපයුම, මිල වෙනස් වීමට දක්වන සංවේදීතාවය සැපයුම් මිල නම්‍යතාවය ලෙස හැදින්වේ.
සැපයුමේ මිල නම්‍යතාවය =සැපයුමේ සිදුවන %ක වෙනස / මිලෙහි සිදුවන %ක වෙනස
වෙළදපොල සමතුලිතතාවය
ප්‍රස්ථාරික ක්‍රමය
Qd = 200 -2p ( ඉල්ලුම් වක්‍රය)
Qs = 20 +p ( සැපයුම් වක්‍රය)
ඉල්ලුම් වක්‍රය සදහා,
P =0 නම් , Qd = 200
Qd =0 නම් , P =100
සැපයුම් වක්‍රය සදහා,
P =0 නම්, Qs =20
Qs =0 නම්, P =-20
මෙම අගයන් ප්‍රස්ථාරයක ඇඳීමෙන් වෙළදපොල සමතුලිතය ලබා ගත හැකිය
රාජය මැදිහත්වීම හා වෙළදපොල සමතුලිතතාවය
- රාජය මැදිහත්වීම හාවෙළදපොල සමතුලිතතාවය
- භාණ්ඩ සදහා අවම මිලක් නැතහොත් සහතික මිලක් නියම කිරීම
- නිෂ්පාදන කෝටා ක්‍රමය/නිෂ්පාදන සීමා කිරීම
- නිෂ්පාදන සහනාධාර ලබා දීම
- නිෂ්පාදන බදු පැනවීම
- ආනයන ලිහිල් කිරීමා හෝ නිදහස් කිරිමහෝ රජය මගින් අඩු මිලට ආනයනය කීරීම
උපයෝගිතා න්‍යාය
- යම් භාණ්ඩයක් හෝ සේවාවක් පරිභෝජනයෙන් ලැබෙන මුළු තෘප්තිය මුළු උපයෝගීතාවයයි (Total utility)
ආන්තික උපයෝගිතවයයි (Marginal utility)
- ආන්තික උපයෝගීතා න්‍යාය යනු, පාරිභෝගික හැසිරීම විග්‍රහ කිරීම සදහා ඇති න්‍යායකි.
- මෙහි උපකල්පන දෙකකි.
1.යම් භාණ්ඩයක් හෝ සේවාවක් පරිභෝජනය කිරීමෙන් යම් උයෝගිතාවක් හෝ තෘප්තියක් ලබයි. මෙය යුටිල්ස් (utils) නම් ඒකකයෙන් සංඛයාත්මක මැනිය හැක.
2.එක් එක් භාණ්ඩයක් හෝ සේවාවක් පරිබෝජනය කිරීමෙන් ලබන තෘප්තිය එකිනෙකින් ස්වාධින වේ.
- වැඩිපුර පරිබෝජනය කරන ඒකකය නිසා මුළු උපයෝගිතවයට එකතුවන ප්‍රමාණය(අමතර උපයෝගිතාවය) ආන්තික උපයෝගිතවයයි (Marginal utility)
හීනවන ආන්තික උපයෝගිත න්‍යාය (Diminishing Marginal Utility)
- පාරිබෝගිකයකු යම් භාණ්ඩයක් ඒකකය බැගින් වැඩි කරමින් පරිබෝජනය කරමින් යන විට ඔහුට ලැබෙන ආන්තික උපයෝගිතාව ක්‍රමයෙන් හීන වේ.
