ක්ෂුද්‍රජීව විද්‍යාව කෙටි සටහන් 12 ශ්‍රේණිය
ක්ෂුද්‍ර ජීවීන් යනු
- තනි සෛලයකින් හෝ සෛල කිහිපයකින් සමන්විත තනිව ගත් කල පියවි ඇසට නොපෙනෙන ජීවීන් වේ.
ක්ෂුද්‍ර ජීවීන්ගේ ප්‍රමාණය
- ක්ෂුද්‍ර ජීවීන්ගේ දේහ තරම 0.1 mm ට වඩා කුඩාය.
- එම නිසා ඔවුන් නිරීක්ෂණය කළ හැකි වන්නේ ආලෝක හෝ ඉලෙක්ට්‍රෝන අන්වීක්ෂයෙන් පමණි.
- මොවුන්ගේ තරම මැනීම සඳහා යොදා ගන්නේ mm, μm හා ηm නැමැති ඒකකයන් ය.
ක්ෂුද්‍ර ජීවීන් ජීවත් වන පරිසරය
- පස. ජලය.වායුගෝලයේ 6 Km පමණ ඉහලට යන තෙක්.ශාක හා සතුන්ගේ දේහ අභ්‍යන්තරයේ හා දේහ මතුපිට.
- මිනිසා හා වෙනත් සතුන්ගේ ශ්වසන , ආහාර මාර්ග හා මෞත්‍ර ලිංගික මාර්ග වල
- ගිනිකඳු , උණුදිය උල්පත් , කාන්තාර , වගුරුබිම් , පෙට්‍රෝලියම් නිධි , අධි ආම්ලික පරිසර , ධ්‍රැව ප්‍ර‍දේශවල.
ක්ෂුද්‍ර ජීවීන්ගේ සාර්ව ව්‍යාප්තියට හේතු
- ප්‍රමාණයෙන් කුඩා වීම නිසා සෛලයක පරිමාවට සාපේක්ෂව පෘෂ්ඨීක ක්ෂේත්‍රඵලය අධික බැවින් පහසුවෙන්
හා කාර්යක්ෂමව පරිසරය සමඟ ද්‍රව්‍ය හුවමාරු කල හැකිය. - වේගයෙන් ප්‍රජනනය කිරීමේ හැකියාව , වේගවත් වර්ධනය හා ජනන කාලය අඩු වීම.
- පුළුල් රූපීය මෙන්ම කායික විවිධත්වය.
පෝෂණ විවිධත්වය. - වෙනත් මහා ජීවීන් සමඟ අන්තර් සබඳතා පවත්වමින් ඔවුන් සමඟ පරිණාමය වීමට ඇති හැකියාව.
සෛලීය සංවිධානය අනුව ක්ෂුද්‍ර ජීවීන් වර්ගීකරණය
| සූන්‍යෂ්ටික සෛල සංවිධානය | ප්‍රාග්න්‍යෂ්ටික සෛල සංවිධානය | සෛලීය සංවිධානයක් නොමැති |
| සෛලයක ප්‍රමාණය 1 μm සිට 10 μm දක්වා වේ. | සෛලයක ප්‍රමාණය 10 μm සිට 100 μm දක්වා වේ. | සෛලයක ප්‍රමාණය 30 ηm සිට 100 ηm දක්වා වේ. |
| උදා - දිලීර , ඇල්ගී , ප්‍රොටෝසෝවා. | උදා - බැක්ටීරියා , සයනොබැක්ටීරියා | උදා - වෛරස , ප්‍රියෝන , වෛරොයිඩ |
ක්ෂුද්‍ර ජීවීන්ගේ පෝෂණ ක්‍රම
| පෝෂණ ක්‍රමය | කාබන් ප්‍රභවය | ශක්ති ප්‍රභවය | උදාහරණ |
| ප්‍රභා ස්වයංපෝෂක | CO2 | ආලෝක ශක්තිය | සයනොබැක්ටීරියා , දම් සල්ෆර්බැක්ටීරියා, හරිත බැක්ටීරියා |
| ප්‍රභා විෂමපෝෂක | කාබනික කාබන් | ආලෝක ශක්තිය | දම් සල්ෆර් නොවන බැක්ටීරියා, කොළ සල්ෆර් නොවන බැක්ටීරියා |
| රසායනික ස්වයංපෝෂක | CO2 | අකාබනික රසායනික | Nitrosomonas , Nitrobacter , Nitrococcus |
| රසායනික විෂමපෝෂක | කාබනික ද්‍රව්‍ය | කාබනික ද්‍රව්‍ය | බොහෝ බැක්ටීරියා , දිලීර , ප්‍රෝටොසෝවා |
ක්ෂූද්‍ර ජීවීන්ගේ ශ්වසනය
| ශ්වසන ක්‍රමය | උදාහරණ |
|
අනිවාර්ය ස්වායු ඔක්සිජන් පරිභෝජනය කරමින් ස්වායුලෙස ජීවත් වේ. ක්‍රියාකාරීත්වය සඳහා ඔක්සිජන් තිබීම අනිවාර්යය වේ. |
Azotobacter spp Acetobacter Mycobacterium spp |
|
අනිවාර්ය නිර්වායු ශ්වසනය සඳහා ඔක්සිජන් (O2) භාවිත නොකරයි. O2 නොමැති තත්ව වල පමණක් ජීවත් වේ. |
Clostridium spp Fucobacterium spp |
|
වෛකල්පිත නිර්වායු ශ්වසනය සඳහා ඔක්සිජන් (O2) ඇති විට මෙන්ම ඔක්සිජන් නැති විට පවා ශ්වසනය කරයි. O2 ඇති විට ස්වායු ශ්වසනය සිදු කරන අතර නැතිවිට නිර්වායු ශ්වසනය සිදු කරයි. |
E Coli Saccharomyces Staphyllococcus |
|
ක්ෂුද්‍ර වාතකාමී ඉතා සුළු ඔක්සිජන් සාන්ද්‍රණ (1 % - 10 %) ඇතිවිට පමණක් ජීවත් වේ. වැඩි ඔක්සිජන් සාන්ද්‍රණය විෂ සහිතය. |
Lactobacillus |
බැක්ටීරියා
- මෙයට වසර බිලියන 3.5 කට පෙර පෘථිවිය මත ඇතිවූ ඉතා පුළුල් ලෙස පැතිරුණු පෘථිවිය මත පැරණිතම
ජීවීන් ය. - පෘථිවියේ වඩත් බහුල ජීවීන් කාණ්ඩයයි.
- ප්‍රාග් න්‍යෂ්ටික (න්‍යෂ්ටි පටලයක් හෝ න්‍යෂ්ටියක් නොදරන) සෛල සංවිධානයක් දරයි.
- ඒක සෛලීය හෝ ඝනාවාස ලෙස පවතී.
- පෙප්ටිඩෝග්ලයිකෑන් වලින් සෑදුණු දෘඪ සෛල බිත්තියක් පවතී.
- පෙප්ටිඩෝග්ලයිකෑන් සංයුතිය අනුව බැක්ටීරියා වර්ග දෙකකි.
- (i) ග්‍රෑම් ධන බැක්ටීරියා - පෙප්ටිඩෝග්ලයිකෑන් සංයුතිය 10 % වඩා වැඩිය.
- (ii) ග්‍රෑම් සෘන බැක්ටීරියා - පෙප්ටිඩෝග්ලයිකෑන් සංයුතිය 10 % වඩා අඩුය.
- සෛල බිත්තියට අභ්‍යන්තරයෙන් සෛල ප්ලාස්ම පටලය , සෛල ප්ලාස්මය පිහිටයි.
- සමහර බැක්ටීරියා වල පමණක් සෛලබිත්තියට පිටතින් ප්‍රාවරයක් හෙවත් පේටිකාවක් පිහිටයි.
- සෛල පටලය වරණීය පාරගම්‍ය වේ.
- පොස්පොලිපිඩ , ප්‍රෝටීන , හා කාබෝහයිඩේට වලින් සෛල පටලය තැනී ඇත.
- සමහර බැක්ටීරියා සෛලවල සෛල බිත්තියට පිටතින් කෂිකා හෝ පිලයි අඩංගු වේ.
- සෛල ප්ලාස්මය තුළ ප්‍රෝටීන, කාබෝහයිඩේට, ලිපිඩ, අකාබනික අයන හා ප්‍රධාන වශයෙන් ජලය
අඩංගුවේ. - පටලමය ඉන්ද්‍රිකා කිසිවක් නොදරයි.
- රයිබෝසෝම රාශියක් පවතී.
- බැක්ටීරියා සෛල වල සංචිත ආහාරය ග්ලයිකෝජන් ය.
- බැක්ටීරියා සෛල වල ප්‍රවේනික ද්‍රව්‍ය චක්‍රීය DNA අණු අඩංගු විය හැකිය.
- මෙයට අමතරව ප්ලාස්මිඩ ලෙස හඳුන්වන කුඩා චක්‍රීය DNA අණු අඩංගු විය හැකිය.
- ඒවා සියල්ලගේම අඩංගු ජානවල එකතුව “ගෙනෝමය” ලෙස හැදින්වේ.
- ස්වභාවික නයිට්‍රජන් චක්‍රීකරණය සඳහා අත්‍යාවශ්‍ය ජීවී කාණ්ඩයකි.
- අහිතකර කාලගුණික අවස්ථා වලදී සමහර බැක්ටිරියා වලට ඝන බිත්තියක් සහිත අන්ත:බීජානු නිපදවිය
හැකිය. ( උදා - Clostridium spp / Bacillus spp ) - බැක්ටීරියා වල ප්‍රජනනය සිදු වන්නේ ද්වීඛන්ඩනය මඟිනි. (E-coli පැය 0.35 කි)
බැක්ටීරියා රූපාකාර
සයනොබැක්ටීරියා
- සයනොබැක්ටීරියා ලෙස හඳුන්වන බැක්ටීරියා කාණ්ඩයේ ජීවීන් සියල්ලටම ප්‍රභාසංස්ලේෂනය කල හැක.ජලජව හෝ තෙත් පෘෂ්ඨ මත ජීවත් වේ. කෂිකා නොදරයි. අලිංගික ප්‍රජනනයේ පමණක් යෙදේ. සමහර අවස්ථා වලදී දිලීර සමඟ “ලයිකන” නැමැති සහජීවී සංගම් සාදයි. [ Nostoc , Anabaena ]
- සයනොබැක්ටීරියා සෛල ප්ලාස්මයේ පවතින වායු රික්තක ජලජ පරිසරයේ දී පාවීමට වැදගත් වේ.
දිලීර
- කාබනික ද්‍රව්‍ය බහුල තෙත ස්ථානවල ජීවත් වන ක්ෂුද්‍ර ජීවී කොට්ඨාශයකි. සමහර විශේෂ කිහිපයක්
ජලජවාසීන් ය. - මොවුන් සූන්‍යෂ්ටික සෛල සංවිධානයක් දරයි. මොවුන්ගේ න්‍යෂ්ටිය වටා පටලයක් පවතියි.
- දිලීර වලට පටලමය ඉන්ද්‍රිකා පවතී. [ මයිටොකොන්ඩියා, ගොල්ගි දේහ, අන්ත:ප්ලාස්මීය ජාලිකා]
- කයිටීන් වලින් ප්‍රධාන වශයෙන් සෛල බිත්තිය තැනී ඇත. මීට අමතරව ග්ලූකෑන් හා මැනෑන් ද අඩංගු වේ.
- ග්ලයිකෝජන් ප්‍රධාන සංචිත ආහාරයයි.
- දිලිර සියල්ල විෂමපොෂීන් වේ.
- බහුතරය මෘතෝපජීවීන් වේ.
- මෘතෝපජීවීන් යනු - මියගිය ශාක හා සත්ත්ව කොටස් මතට එන්සයිම නිදහස් කර ජීරණය වූ පෝෂ්‍ය ද්‍රව්‍ය
අවශෝෂණය කර ගන්නා ජීවීන් වේ. - සමහර දිලීර ඒක සෛලිකය. උදා - යීස්ට්
- බොහෝ දිලීර බහු න්‍යෂ්ටිකයි. ඒවා සූත්‍රිකා ලෙස පිහිටියි. මෙම සූත්‍රිකා වල හරස් බිත්ති ඇති විට සාවාර
ලෙසද , හරස් බිත්ති නැති විට නිරාවාර ලෙසද හඳුන්වයි. - මයිසීලියම හෙවත් දිලීර ජාලය යනු සූත්‍රිකා සියල්ල එකට ගත් විට ඇතිවන ව්‍යුහයයි.
- ලිංගික හා අලිංගික ප්‍රජනනය පෙන්වයි.
දිලීර රූප විද්‍යාත්මක ලක්ෂණ අනුව වංශ හතරකට බෙදා දක්වයි.
ප්‍රොටෝසෝවා
- ඒක සෛලීකයි.
- රසායනික විෂමපෝෂීන්ය.
- සූන්‍යෂ්ටිකයි.
- ජලය, තෙතපස, සත්ත්ව දේහ තුළ වාසය කරයි.
- ව්‍යාජපාද, පක්ෂ්ම, හෝ කෂිකා මඟින් සංචරනය සිදු වේ. සමහර ජීවීන්ට සංචරන අවයව නැත.
- අලිංගික ප්‍රජනනය ද්වීඛන්ඩනය, බහුඛන්ඩනය හා අංකුරණය මඟින් සිදු කරයි.
- ලිංගික ප්‍රජනනය ජන්මාණු මඟිනි.
- සමහර ප්‍රොටෝසෝවාවන් මිනිසාට අහිතකර රෝග සාදයි. (ඇමීබා අතීසාරය)
ඇල්ගී
- ක්ෂූද්‍ර ජීවීන් යටතට ගැනෙන්නේ ඒක සෛලික හා සූත්‍රිකාකාර ඇල්ගී පමණි.
- ප්‍රභාසංස්ලේෂකයන් වේ.
- තෙතමනය බහුල ස්ථානවල හෝ ජලජව වාසය කරයි.
- ඝනාවාස කොල හෝ රතු පැහැයෙන් දිස්වේ.
- සූන්‍යෂ්ටිකයි.
- ඒක සෛලික හෝ බහු සෛලික ආකාර ඇත.
- අලිංගික හා ලිංගික ප්‍රජනනය සිදු කරයි.
වෛරස
- සෛලීය ව්‍යුහයක් හෝ සෛලීය සංවිධානයක් නොමැත.
- ඉලෙක්ට්‍රෝන අන්වීක්ෂයෙන් පමණක් දැක ගත හැකිය.
- ප්‍රවේනික ද්‍රව්‍ය ලෙස DNA හෝ RNA පවතී. මේවා කැප්සුලය නම්
- ප්‍රෝටීනමය ආවරණයකින් ආරක්ෂා වී ඇත.
- අනිවාර්ය අන්ත:සෛලීය පරපෝෂිතයන් ය.
- ප්‍රජනනය සිදු වන්නේ වෙනත් සජීව සෛලයක් තුළ දී පමණි.
- වෙනත් ජීවීන්ට ආසාදනය වේ. (ශාක සෛල, සත්ත්ව සෛල මෙන්ම බැක්ටීරියා.)
- සෛල වලට ආසාදනය විය හැක. උදා - ඒඩ්ස්, සරම්ප, දුම්කොළ ශාකවල පත්‍ර විචිත්‍ර රෝගය.
වෛරස වල මූලික හැඩ ආකාර 3 කි.
- දණ්ඩාකාර හෙවත් හෙලික්සාකාර සමමිතියකින් යුත් වෛරස
- ගෝලාකාර සමමිතියකින් යුත් වෛරස
- සංකීර්ණ සමමිතියක් ඇති වෛරස
ක්ෂුද්‍රජීවීන් මඟින් ආසාදනය කරන රෝග
| බැක්ටීරියා | වෛරස | ||
| රෝගය | රෝග කාරකයා | රෝගය | රෝග කාරකයා |
| ගලපටලය | Corynebacterium diphtheriae | සරම්ප | Paramyxovirus |
| ක්ෂය රෝගය | Mycobacterium tuberculosis | කම්මුල්ගාය | Paramyxovirus |
| කොළරාව | Vibrio cholarae | සෙම්ප්‍රතිශ්‍යාව | Common cold virus |
| පිටගැස්ම | Clostridium tetani | ඩෙංගු | Arbovirus |
- යෝගට් සාම්පලයකින් ස්වල්පයක් පිරිසිදු කඳාවක් මතට ගෙන තුනී තැවරුමක සකස් කර මෙතිලීන් බ්ලූ වර්ණකයෙන් වර්ණ ගන්වා අන්වීක්ෂයේ අධිබලය යටතේ නිරීක්ෂණය කළ හැක.
- රා සාම්පලයක් පිරිසිඳු කඳාවක් මතට ගෙන මෙතිලීන් බ්ලූ වර්ණකයෙන් වර්ණ ගන්වා අන්වීක්ෂණය කළ විට එහි අඩංගු ඊස්ට් සෛල හඳුනාගත හැකිය.
ක්ෂුද්‍ර ජීවීන් භාවිතා වන කර්මාන්ත පිළිබඳ කෙටිසටහනක් ඉදිරියේ දී බලාපොරෝත්තු වන්න.........
