නාලන්දා විශ්වවිද්‍යාලයේ පරිහානිය.
නාලන්දා විශ්වවිද්‍යාලයේ පරිහානිය.
නාලන්දා විශවවිද්‍යාලය ආරම්භයේ දී කියන ලද ආනාවැකිය පසුකාලීනව සනාථ විය. හියුංත්සාං සඳහන් කරන ආකාරයට ආරාමය ගොඩනැගීමට බිම කැනීමේ දි එක් නාගයෙකුට තුවාල සිදු විය. මේ සිදුවීම මුල්කොට ගෙන නිමිත්ත පාඨකයෙක් මේ භූමියේ අනාගතය පිළිබඳව අනාවැකියක් ප‍්‍රකාශ කළේය. ”මෙම භුමිය අතිශ්‍රේෂඨය. මෙහි ගොබනගන ආරාමය පඤ්ච භාරතයටම ආදර්ශයක් වෙමින් සමෘධිමත්ව වසර දහසක් පවත්නේය. සියලූ විද්‍යාර්ථයින්ට මෙහිදී තමන්ගේ ඉගැනීම සම්පූර්ණකළ හැකි වන්නේය. නමුත් නාගයාගේ ලේ සෙලවීම නිසා මෙතැන දී බොහෝදෙනෙකුගේ ලේ වැගිරෙන්නේය” එය පසුකාලයේ සනාථ විය. මහමුද් ඉබන් භක්තියාර් නම් මුසල්මානු ආක‍්‍රමනිකයා නාලන්දා විශ්වවිද්‍යාලයේ සිටි සියලූම දෙනා සමූල ඝාතනය කළේය. ඒ ක‍්‍රි.ව. 1199 වර්ෂයේදීය. මේ අනුව බලන කල එම අනාවැකි සිද්ධිය ෂත්‍යක් වූ බව පැහැදිලිය. නාලන්දා විශ්විද්‍යාලයේ විනාශය එච්. පී. රෝලින්සන් නම් ඉතිහාසඥයා ”භාරතීය සංස්කෘතික ඉතිහාසය” නැමති ග‍්‍රන්ථයේ මෙසේ විස්තර කරයි. ”වර්ෂ 1199 දී මහමුද් ඉබන් භක්තියාර් විසින් බිහාර් ප‍්‍රදේශය හදිසියේ අල්ලා ගන්නා ලද්දේය.මුලු බලකොටුව සහ නගරය විද්‍යාලයකැයි සොයා දැනගන්නා ලදී. හින්දි භාෂාවෙන් ඔවුහු විද්‍යාලයකට බිහාර් යයි කීහ. හිස මුඩුකළ මහණ භික්‍ෂූන් සහමුලින්ම පාහේ වනසා දමන ලදහ. ඔවුන් සමග ඉන්දියාවේ පැවති බුදු සමයේ අන්තිම පහන් සිල නිවීගියේය. නාලන්දා මහා විශ්ව විද්‍යාලය එයට අයිති අමූල්‍ය පුස්තකාලය ද වනසා දමන ලදී. විහාරය හා ප‍්‍රතිමවෝ කැබලි කොටලන ලදහ” භක්තියාර්ගේ මුසල්මානු හමුදාව කළ මේ බිහිසුණු අපරාධය මුලු මහත් මානව සංහතියට කළ අපරාධයකි. මෙම සංහාරයේ දී භාෂා ශාස්ත‍්‍ර, දර්ශනවාධ උගත් දහස් ගණන් භික්‍ෂූන් වහන්සේලා බෙලිකපා මරා දැමූ ඇටසැකිලිවල ශේෂ, අගුරු වී ගිය බත්ඇට සහිත පාත‍්‍රා කැබලි තවමත් නටඹුන් අතර පවතී. මේවා වර්තමානයේ නාලන්දා කෞතුකාගාරයේ දී නැරඹිය හැකිය. මේ මහා මිනිස් ඝාතනය මෙහෙය වූ මුස්ලිම් හමුදාවේ නායකයා නාලන්දාවේ දානය වළඳමින් සිටි භික්‍ෂූන් වහන්සේලා ඝාතනය කර තම අධිරාජ්‍යාට වර්තාකළේ ”කහපාට නිලඇඳුමින් සැරසීගත් හමුදාවක් ඉතා පහසුවෙන් සම්පූර්ණයෙන් ඝාතනය කළ බවයි”. මේ මහා විනාශයෙන් නව මහල් පුස්තකාලය ඇතුලූ අනෙක් පුස්තකාල දෙක මස හයක් තිස්සේ ගිණිගත් බව පැවසේ. එම පුස්තකාලය එදා ලෝකයේ තිබූන් විශාලතම පුස්තකාලය ද වේ. මේ මහා විනාශය වන තෙක්ම නාලන්දා විශ්වවිද්‍යාලය ඉතා දියුණු තත්වයක පැවතී ඇත. මේ කාලයේ ඉන්දියාවේ තිබූ අනෙකුත් විශ්වවිද්‍යාල වූ තක්‍ෂිලා, ජගද්දලා හා වික‍්‍රමශීලා යන විශ්වවිද්‍යාල අතර විශිෂ්ඨ වූ එකක් විය. මෙතරමි දියුණු තත්වයක තිබූ මෙම විශ්වවිද්‍යාලයට මෙවැනි විනාශයක් කළ මුහම්මද් ඉබන් භක්තියාර්ගේ ඉරණම ඉතා ඛේදජනක විය. ”තිබ්බතය” ආක‍්‍රමණය කිරීමට සිතු ඉබන් භක්තියාර් ඉන්දියානු තිබ්බත දේශ සීමාවේ පිහිට් මහ ගංගාව තරණය කරද්දී ඔහුගේ සේනාව බලාපොරොත්තු නො වූලෙස ගලාගෙන පැමිණි ජල පහරකට හසු වී විනාශ වූහ. සේනාවට සිදු වූ විපත දරාගත නොහැකි වූ ඉබන් භක්තියාර් සියදිවි හානි කරගත්තේය. විනාශ වූ විශ්වවිද්‍යාලය නැවත ඉදි කීරීමට මුද්‍රිතභද්‍ර තෙරුන් මහත් උතසාහයක් දැරීය. නමුත් මෙම විශාල ආයතනය නැවත ගොඩනැගීම දුෂ්කර වූයේ ය. වසර 1000 ක් පමණ කාලයක් භාරතීය ජනතාවට ධර්මාවලෝකය හා ශාස්ත‍්‍රලෝකය ලබා දුන් නාලන්ද විශ්්වවිද්‍යාලය මුලු ආසියාව පුරාම කීර්ති රාවය පැතිර වූ ශ්‍රේෂ්ඨ බෞද්ධ අධ්‍යාපන අයතනක් වූයේය. මෙසේ දීපතිමත් ප‍්‍රදීපස්තම්භයක් බඳු වූ නාලන්දා විශ්වවිද්‍යාලය අතීත තොරතුරු පවසමින් නටබුන් අතරට එකතු වූයේ ය.
