ජල ගෝලීය පද්ධතිය
පෘථිවි තලයේ ඇති සියළුම ජල මූලාශ්‍ර ජල ගෝලීය පද්ධතියට අයත්වේ පෘථිවියේ අඩංගු මුළු ජල ප්‍රමාණය ඝන කිලෝ මිටර මිලියන 1360ක් පමණ වේ.
ජල ගෝලීය පද්ධතියේ ව්‍යාප්තිය යනු ජල තලයන් වල පැතිරිමයි මෙය ප්‍රධාන කොටස් 2කි.
- මිරිදිය ජල ප්‍රදේශවල ව්‍යාප්තිය.
- කරදිය ප්‍රදේශවල ව්‍යාප්තිය.
ජල ගෝලීය පද්ධතියට,
සාගර, මුහුදු, විල්, කෘතිම ජලාශ හා භූගත ජලාශ ඇතුළත් පෘථිවියේ සමස්ත ජල ස්කන්ධයම අයත් වේ.
පෘථිවි තලයෙන් වැඩි ප්‍රමාණයක් ඇත්තේ ජලයයි එනම් 71% කි.
වායු ගෝලය + ජෛව ගෝලය + ශිලා ගෝලය යන පද්ධති 03 සම්බන්ධ කරන සංරචකය ලෙස ජලය හැඳින්විය හැකිය
ජලය,
වායුගෝලයේ දී ⇒ ජල වාෂ්ප.
ශිලා ගෝලයේ දී ⇒ ද්‍රව සහ ඝන ස්වභාවයෙන්.
ජෛව ගෝලයේ දී ⇒ ශාක හා සත්ව මිනිස් සිරුර තුළ.
ජල චක්‍රය.
.jpg)
ජල චක්‍රයේ ප්‍රධාන අංගයන්:
- වලාකුළු නිර්මාණය.
- වර්ෂණය.
- පෘථිවිය මතුපිට ගලා යාම.
- භූ ගත වීම.
- වාෂ්පි උත්ස්වේදනය.
- ජෛවී පරිභෝජනය.
ජල ගෝලීය පද්ධතිය අනෙකුත් පද්ධති සමඟ අන්තර් සම්බන්ධතා පවත්වයි ජල ගෝලය පද්ධති කිහිපයකින් යුක්ත වන අතර එම පද්ධති අතර ජලය හුවමාරු වේ.
ඒවා නම්,
- සාගරය හා වායු ගෝලය අතර ජල හුවමාරුව.
- මතුපිට ජලය හා වායු ගෝගය අතර ජල හුවමාරුව.
- මතුපිට ජලය සහ භූ ගත ජල හුවමාරුව.
සාගරය හා වායු ගෝලය අතර ජල හුවමාරුව.
- පෘථිවියෙහි ප්‍රධාන වශයෙන් ජලය සංසරණය වන්නේ සාගරය හා වායුගෝලය ඇසුරු කරගෙනයි.
- ලෝකයේ මධ්‍යය වාර්ශික වර්ෂාපතනයෙන් 77% ක් පතිත වන්නේ සාගරයටයි සාගරයෙන් වායුගෝලයට සිදුවන වාශ්පිකරණය ලෝකයේ මුළු වාර්ෂික වාෂ්පිකරණයෙන් 84% කි.
- ප්‍රමාණාත්මකව → සාගරයේ ස්ථිර ජල ප්‍රමාණය 1350.000.000m3 කි.
→ වාෂ්පීකරණයෙන් වායු ගෝලයට මුදා හැරෙන ජල ප්‍රමාණය 425,000m3 කි.
- වර්ෂණයෙන් සාගරයට පතිත වන ජල ප්‍රමාණය 385,000m3 කි.
වායු ගෝලයේ ස්ථිරව ගබඩා වී ඇති ජල ප්‍රමාණය 13,000m3 කි.
- ජලගෝලීය පද්ධතියේ සාගරය හා ගොඩබිම් ප්‍රධාන අංග වේ. වාෂ්පිකරණය හා වර්ෂණය එම පද්ධති ඹස්සේ සංසරණය වන ශක්ති ආදානය ලෙස ගත හැකි වේ.
මතුපිට ජලය හා වායු ගෝලය අතර ජලහුවමාරුව.
ගොඩබිමට පතිත වන වාර්ෂීක වර්ෂාපතන ප්‍රතිෂතය → 16% නැවත වායුගෝලයට වාෂ්පීකරණය වේ.
→ 7% ගංගා මඟින් සාගරයට ගලා යයි.
භූමියෙහි ස්ථිර වශයෙන්ම අඩංගුව ඇති ජල ප්‍රමාණය දළ වශයෙන් 3,597,8000m3 මෙම ප්‍රමාණය ගංගා මුහුදු ජලාශ යන කොටස් වල ඇත. මේවා ජල ගෝලීය පද්ධතියේ අංග වේ.
වාෂ්පිකරණය හා වරිෂාපතනය ⇒ ශක්ති ද්‍රව්‍ය ආදානයන් වේ.
මතුපිට ජලය සහ භූ ගත ජල හුවමාරුව.
භූ ගත ජලය යනු භූමිය තුල අන්තර්ගත ජලයයි.
භූ ගත ජලය 12000m3 → භූමිය තුළට කාන්දු වන ජලය
→ භූමිය තුළ ගැඹුරු ජලධරයේ ස්ථිරව පවතින ජලය
භූ ගත ජල ප්‍රමාණයෙන් 37%ක් වර්ෂාපතනයෙන්ද
14% ක් ස්ථිර ජලාශ මගින් ද භූමිය තුලට කාන්දු වේ
