Prisoner dilemma
Prisoner dilemma යනු සිත් ඇද ගන්නා සුළු ක්‍රීඩා න්‍යායකි. සාමාන්‍යයෙන් ගෝලීය දේශපාලනයේදී ගණිතය විෂය සම්බන්ධකරගන්නවා අඩු වූවත් මෙම න්‍යාය භාවිතයට ගන්නේ විවිධ රැඟුම්කරුවන්ගේ තීරණ අන්තර්ක්‍රියා පිලිබඳ අදහස් ලබා ගැනීමටයි.මම සහ වෙනත් අයෙකු එකම සිද්ධියක් පිලිබඳ ගන්නා අන්තර් ක්‍රියා පිලිබඳ නිරීක්ෂණය සඳහා මෙම ක්‍රීඩා න්‍යාය භාවිතා කල හැක.
Prisoner dilemma හි මූලික සංකල්පය වන්නේ දෙදෙනෙකු ඔවුනට ඇති හොඳම විකල්පය පිලිබඳ තේරුම්ගත හැකි වූවත් ඔවුන් එම විකල්පයට වඩා සම්පූර්ණ වෙනස් විකල්පයක් තෝරා ගැනීමට ඇති හැකියාව පිලිබඳයි.
උදාහරණයක් ලෙස A සහ B ලෙස සොරුන් දෙදෙනෙකු සන්නද්ධ මංකොල්ලයක් අවස්ථාවේදී පොලීසිය භාරයට ගත්තායැයි සිතමු.ඔවුන් සිර ගත කොට ඇත්තේ එකිනෙකාට සම්බන්ධ විය නොහැකි කුටි දෙකකය.පොලීසියට ඇත්තේ මොවුන් සතුව තිබූ ආයුධ පමණි.ඒ හැර වෙනත් සාක්ෂියක් නොමැත.නඩු පැවරිය හැක්කේ ආයුධ ලඟ තබා ගැනීමට පමණි.නඩු පැවරීමට නම් එක් අයෙකුගෙන් හෝ කට උත්තරයක් අවශ්‍යය.එ නිසා පොලීසිය මොවුන් දෙදෙනා සමඟ ගනුදෙනුවක් සිදු කරයි.
පොලිස් නිලධාරීන් දෙදෙනා වෙත වෙන වෙනම ගොස් ඔවුන්ට මෙසේ කියයි.
- ඔබ අපරාධය පිලිබඳ පාපොච්චාරණය කලහොත් ඔබට අපි යන්න දෙනවා.හැබැයි ඔබේ සඟයාට අපි වසර 10ක සිර දඬුවමක් ලබා දෙනවා.
- ඔබ දෙදෙනාම පාපොච්චාරණය කලහොත් ඔබ දෙදෙනාටම වසර 5 බැඟින් සිර දඩුවම් ලැබෙනවා.
- ඔබ දෙදෙනාම නිෂ්ශබ්දව සිටියොත් ඔබ දෙදෙනාටම ලැබෙන්නේ වසරක සිර දඩුවමක් පමණයි.
|
|
silence |
confess |
|
silence |
1 , 1 |
10 , 0 |
|
confess |
0 , 10 |
5 , 5 |
ඒ අනුව සිරකරුවන් දෙදෙනාට විශ්වාසයක් තිබේ නම් දෙදෙනා පිලිබඳ ඔවුන් නිශ්ශබ්දව සිටින අතර ඉන් දෙදෙනාගේ දඩුවම් කාලය අඩු වන අතරත්, එකෙකු අනෙකා පිලිබඳ විශ්වාසය තැබුවත් අනෙකා එසේ නොකලහොත් එක් අයෙකුට පමණක් වසර 10 ක සිර දඬුවමක් විදීමට සිදු වේ, එසේම දෙදෙනාම පාපොච්චාරණය කලහොත් ඔවුන් දෙදෙනාටම සමානව දඬුවම් කාලය බෙදී යයි.
මෙහිදී හොදම විකල්පය වන්නේ දෙදෙනාම නිශ්ශබ්දව සිටීම වුවත් ගැටලුව පැන නගින්නේ අනෙකාගේ දුර්වලතාවයක් නිසා හදිස්සියේවත් ඔහු පාපොච්චාරණය කලහොත් අනෙකාට වසර 10ක් සිර දඩුවම් විදීමට සිදු වීමයි. එනිසා ඔවුන් දෙදෙනාම එකිනෙකාව අවිශ්වාස කිරීමේ උභතෝකෝටික ගැටලුවකට මුහුණ දෙයි.
මෙයින් අදහස් කරනුයේ ගෝලීය දේශපාලනය තුල රාජ්‍යයන් අතර එකිනෙකා විශ්වාස කරමින් සහයෝගීතාවය පවත්වාගෙන යාමට ඇති අපහසුවයි. එකිනෙකා විශ්වාස කිරීම තුලින් හොද ප්‍රථිඵල ලබා ගත හැකි වූවත් අනෙකාගේ ක්‍රියා මාර්ග පිලිබඳ පවතින අවිශ්වාසයන් ගෝලීය දේශපාලනය තුල පවතින බරපතල බව වටහා දෙයි.
